"ბოროტსა სძლია კეთილმან, არსება მისი გრძელია!

ქართული ლიტერატურა.




sanam ქართული literaturიs istoriis Seswavlas შევუდგებოდეთ

xelovneba da misi dargebi
xelovneba sinamdvilis mxatvruli asaxvaa. igi iyofa Svid dargad. esenia :
 1. literatura
 2. musika
 3.  mxatvroba (ferwera)
 4. qandakeba (skulptura)
 5. arqiteqtura (xuroTmoZRvreba)
 6. kino
 7. Teatri
   xelovnebis TiToeuli dargi sinamdviles mxatvrulad asaxavs, magram sxvadasxva saSualebiT : litreratura sityvebiT , musika – bgerebiT, mxatvroba – ferebiT da a.S.
  kinos da Teatrs xelovnebis sinTezuri dargebi ewodeba , radgan isini xelovnurad arian miRebulni, xelovnebis ramdenime dargis SeerTebis Sedegad. mag: literatura (scenari) , musika, mxatvroba , arqiteqtura da a.S erTad iyrian Tavs kinosa da TeatrSi.
  xelovnebis simboloa lira (kiTara, Cangi, qnari ), radgan erT-erTi berZnuli miTis mixedviT xelovnebisa da sinaTlis RmerTi apoloni oqros kiTaraze ukravs.
  xelovnebisa da sportis cnobil ostatebs amkoben dafnis gvirgviniT, radgan xelovnebis RmerTi apoloni atarebs dafnis gvirgvins Tavisi tragikuli siyvarulis xsovnis niSnad.
dafna laTinurad lauraa, laureati niSnavs dafnis gvirgvinosans.

                                                                                  
Lliteratura
Lliteratura xelovnebis erT-erTi dargia, romelic sinamdviles mxatvrulad asaxavs sityvebis saSualebiT. “litera” – laTinurad aso-bgeras niSnavs. Lliteratura Caisaxa damwerlobis SemoRebis Semdeg.


literatura da zepirsityviereba
damwerlobis SemoRebamde mxatvruli azri vrceldeboda zepirad, folkloris saxiT. folklori inglisuri sityvaa da xalxur sibrZnes niSnavs.
  folklorsa da literturas Soris Semdegi ZiriTadi gansxvavebaa:
1.   folklori Caisaxa damwerlobamde, literatira damwerlobis SemoRebis Semdeg.
2.   folklori vrceldeba zepirad, literatura ki dawerili an dabeWdili (e.i werilobiT)
3.   folkloris avtoris vinaoba droTa ganmavlobaSi daviwyebas eZleva da nawarmoebi anonimuri ,anu uavtoro xdeba.
  folklori warmoadgens wyaros , arsenals, saganZurs literaturisaTvis. gamoCenili mwerlebi uxvad sargebloben folkloruli masaliT.
  Ppirveli qarTuli folkloruli Canawerebi ekuTvnis XVII saukunis italiel kaTolike-misioners _ bernardo neapolels, romelmac saqarTveloSi qarTul enaze Caiwera 12 xalxuri zRapari. es xelnaweri amJamad vatikanis biblioTekaSi inaxeba.


qarTuli damwerloba
uZvelesi cnoba qarTuli damwerlobis Sesaxeb ekuTvnis XI saukunis istorikoss – leonti mrovels. igi qarTuli damwerlobis Semqmnelad miiCnevs mefe farnavazs. romelic cxovrobda Cvens welTaRricxvamde III saukuneSi.
 samwuxarod, V saukuneze adrindel werilobiT Zeglebs Cvenamde ar mouRwevia, amitom qarTuli literaturis istoriis Seswavlas V saukunidan viwyebT.

uZvelesi qarTuli werilobiTi Zeglebis mouRwevlobis
mizezebi

    uZvelesi qarTuli werilobiTi Zeglebis mouRwevlobis mizezebia :
1.   mtrebis xSiri Semosevebi.
2.   337w. mefe mirian III-m saqarTveloSi saxelmwifo religiad gamoacxada qristianoba, romelmac gaanadgura kerpTayvanismcemlobisdroindli werilobiTi Zeglebi.
3.   1709 wlamde saqarTveloSi stamba ar arsebobda. xelnawerTaA raodenoba mcire iyo da advilad ikargeboda.

     qarTuli anbani
  qarTulma anbanma ganviTarebis 3 safexuri gaiara:
1.   Mrgvlovani, anu asomTvaruli V-VIII s.s
2.   kuTxovani, anu nusxa- xucuri IX-X s.s
3.   mxedruli XI saukunidan.

  mrgvlovani anbanis mrgvali moxazuloba hqonda da iwereboda 2 xazs Soris
  kuTxovani warmoiSva mrgvlovanisagan. mas kuTxovani moxazuloba hqonda da iwereboda 4-xazs Soris.
  mxedruli warmoiSva XI saukuneSi . man mrgvlovanisagan asoebis mrgvali moxazuloba , xolo kuTxovanisgan 4-xazs Soris weris sistema aiRo.
AODEXVIII saukunemde mrgvlovani, kuTxovani da mxedruli Tanabari uflebiT sargeblobda , mxolod kuTxovans da mrgvlovans ZiriTada sasuliero pirebi iyenebdnen, amitom ewoda maT xucuri, mxedruliT ki sargeblobdnen saero pirebi.
   XVIII saukunidan gabatonda mxedruli. Es imitom moxda, rom 1709 wels mefe vaxtang VI-m TbiliSi daaarsa pirveli qarTuli stamba, romlis Srifti iyo mxedruli anbani. ESrifti daamzada rumineTSi moRvawe qarTvelma sasuliero pirma – anTimoz iverilema.

ქებაჲ და დიდებაჲ ქართულისა ენისაჲ  -  იოანე-ზოსიმე

დამარხულ არს ენაჲ ქართული დღემდე მეორედ მოსვლისა მისისა[1] საწამებლად, რაჲთა[2] ყოველსა ენასა ღმერთმა ამხილოს ამით ენითა.
და ესე ენაჲ მძინარე არს დღესამომდე, და სახარებასა შინა ამას ენასა ლაზარე ჰრქჳან!
და ახალმან ნინო მოაქცია და ჰელენე დედოფალმან, ესე არიან ორნი დანი, ვითარცა მარიამ და მართაჲ,
და მეგობრობაჲ ამისთჳს თქუა, ვითარმედ ყოველი საიდუმლოჲ ამას ენასა შინა დამარხულ არს.
და ოთხისა დღისა მკუდარი ამისთჳს თქუა დავით წინაჲწარმეტყუელმან, რამეთუ " წელი ათასი - ვითარცა ერთი დღჱ"[3],
და სახარებასა შინა ქართულსა თავსა ხოლო მათჱსსა წილი ზის, რომელ ასოჲ არს და იტყჳს ყოვლად ოთხ - ათასსა მარაგსა,
და ესე არს ოთხი დღჱ [4], და ოთხისა დღისა მკუდარი, ამისთჳს მისთანავე დაფლული სიკვდილითა ნათლის - ღებისა მისისაჲთა [5].
და ესე ენაჲ შემკული და კურთხეული სახელითა უფლისაიჲთა, მდაბალი და დაწუნებული, მოელის დღესა მას მეორედ მოსვლისა უფლისასა,
და სასწაულად ესე აქუს: ოთხმეოც - და -ათოთხმეტი [6] წელი უმეტჱს სხუათა ენათა ქრისტჱს მოსვლითგან დღესამომდე.
და ესე ყოველი, რომელი წერილ არს, მოწამედ წარმოგითხარ [7], ესე წილი ანბანისაჲ.

L
                      literaturis mniSvneloba

  literaturas aqvs udidesi SemecnebiTi da aRmzrdelobiTi mniSvneloba, gvaniWebs esTetikur siamovnebas, adamianebSi iwvevs kaTarziss, anu sulier ganwmendas.
  “esTetika”-silamaze

saweri masala Zvelad

    Zvelad saqarTveloSi sawer masalad xmarobdnen :
1.   Wils, anu papiruss, romelic egviptidan SemohqondaT
2.   Etrats, anu pergaments, romelsac amzadebdnen cxvris, xbos an Txis tyavisagan.
3.   qaRalds, romelic II saukuneSi gamoigona Cinelma cai-lunma.

 saqarTveloSi qaRaldi pirvelad XI saukuneSi gamoCnda. misi masobrivi gamoyeneba daiwyes XVIII saukunidan, rodesac stamba daarsda.

             kalmad  xmarobdnen lerwmismagvar mcenares, romelsac na ewodeboda.
             “melnad vixmare giSris tba da kalmad me na rxruli”.(rusTveli)
melans mWvartlisagan amzadebdnen. igi Savi iyo. “melanos” berZnulad Savs niSnavs.
iyenebdnen agreTve wiTel melans, anu singurs, romelsac aguris fxvnilisagan amzadebdnen.


                   uZvelesi qarTuli werilobiTi Zeglebia:

1.beTlemis taZris warwera palestinaSi, igi Sesrulebulia V saukuneSi, 429-444 wlebSi. es warwera 1953 wels aRmoaCina italielTaA arqeologiurma eqspediciam virjilio korbos meTaurobiT.
2.bolnisis sionis warwera – 493-494 w.w
3.mcxeTis jvris warwerebi _ VI-VII ss.
4. me-5 saukunis qarTul-ebrauli palimfsesti.
 palimfsesti aris gadafxekili da xelmeored  sawer masalad gamoyenebuli etrati.
anbanis funqcia Zvelad

anbani iyo:
1.   iyo bgeris niSani;
2.   warmoadgenda universalur calendars;
3.   hqonda ricxobrivi mniSvneloba.

 xmarebidan amoRebuli asoebi

  Tanamedrove qarTul enaSi 33 aso-bgeraa. Zvel qarTulSi gvqonda 38 aso-bgera.
5 asom XI saukunidan dakarga Tavisi bgeriTi Sesatyvisi, magram damwerlobaSi, tradiciisamebr mainc gamoiyeneboda.
  XIX saukunis 60-ian wlebSi ,. kerZod 1861 wels es asoebi  xmarebidan amoiRo ilia WavWavaZem.

                      xmarebidan amoRebuli asoebia:

1.   ioti
2.   e merve
3.   xari
4.   vie
5.   hoe

                       “wminda da patiosani wignebi”

  Cveni winaprebi 3 wigns miiCnevdnen “wminda da patiosan “ wignebad. esenia :
1.   “biblia”
2.   “qarTlis cxovreba” (saqarTvelos istoria, matiane)
3.   SoTa rusTvelis “vefxistyaosani”



“biblia”

  “biblios” berZnulio sityvaa da qarTulad wigns niSnavs, biblioTeka ki wignTsacavia.
“biblia” aris wminda werili, anu wminda wigni. igi Sedgeba ori nawilisagan,esenia:
1.   “Zveli aRTqma”
2.   “axali aRTqma”

  “Zveli aRTqma” dawerilia Cvens welTaRricxvamde X-I saukuneebSi Zvel ebraul enaze, anu ivriTze. igi mogviTxrobs xiluli samyaros Seqmnidan qristes dabadebamde momxdar ambebs. “aRTqma”- dapirebas, sityvis micemas niSnavs. Ufali dahpirda samoTxidan gamodevnil pirvel adamianebs – adamsa da evas , rom samudamod ar datovebda adamianTa modgmas gansacdelSi da mouvlenda mxsnels, romelic adamians samoTxeSi daabrunebda.
  “axali aRTqma” dawerilia Cveni welTaRricxviT I-III saukuneebSi qristes 4 mociqulis : maTes, markozis, lukasa da ioanes mier. “axal aRTqmaSi”aRwerilia qristes miwieri cxovreba, jvarcma da cad amaRleba. “aRTqma” imitom ewodeba, rom ufali sasixarulo ambavs gvpirdeba: qriste meored moevlineba kacobriobaso , amitom “axal aRTqmas” saxarebasac uwodeben. “saxareba” ki brZnulad “evangelea”.
 qristes 4 mociqulis aRweril ambavs, erT krebulad gaerTianbuls, “oTxTavi” ewodeba. amgvarad, “evangele” , “saxareba”, “oTxTavi” da “axali aRTqma” erTi da igive wignia. maTes saxareba ebraul enazea dawerili, markozis lukasa da ioanes saxareba ki dawerilia berZnul enaze. ieso qristes pirveli xati Seqmnilia luka mociqulis mier.            
qriste-mxsneli , adami-miwa,satana-gandgomili  eva-sicocxle, isaaki-sicili;






               qarTuli literaturis periodebi


  qarTuli literatura 15- saukunovani mTlianobaa. igi iwyeba V saukunidan da grZeldeba dRemde.
  qarTuli literaturis Seswavla rom gaadvildes, mas 3 ZiriTad periodad yofen:
1.   Zveli qarTuli literatura _ V-XVIII s. s
2.   axali qarTuli literatura _ XIX s
3.   uaxlesi qarTuli literatura _ XX...
qarTuli literaturis periodizacias (amgvarad dayofas ) safuZvlad udevs sazogadoebis ganviTarebis istorili formaciebi: Zveli qarTuli literatutra feodalizmis xanis mwerlobaa, axali qarTuli literature –kapitalizmis, xolo uaxlesi qarTuli literatura ki socializmis xanisaa da Tanamedrove epoqaa.





Zveli qarTuli literatura
V_XVIII s. s

  Zveli qarTuli literatura feodalizmis xanis mwerlobaa da moicavs V-XVIII saukuneebs. es xangrZlivi periodia , mTeli 13 saukune. am xnis manZilze  feodalizmi erTi gaqvavebuli saxiT rodi iyo, aramed icvleboda : zogjer metad iyo ganviTerebuli, zogjer - naklebad. icvleboda socialuri, politikuri, ekonomiuri viTareba (bazisi, saZirkveli), Sesabamisad icvleboda am bazisze aRmocenebuli zednaSeni:kultura, literatura, amitom Zvel qarTul mwerlobas 4 qveperiodad yofen, esenia:
1.   adrindeli feodaluri xanis mwerloba  _ V-X ss.
2.   patronymuri feodaluri xanis mwerloba  _ XI saukunidan XIII saukunis I naxevris CaTvliT.
3.   patronymuri feodalizmis dakninebis xana _ XIII saukunis II naxevridan XV saukunis CaTvliT.
4.   batonymuri feodalizmis xanis mwerloba, anu aRorZinebis xana _ XVI-XVIII ss.









Zveli qarTuli literaturis I periodis
L(literaturuli Janrebi)
 V-X s. s , Zveli qarTuli literaturis I periodis, mwerloba sasuliero xasiaTisaa. rogorc viciT, 337 wels, mefe mirian III-isa da nana dedoflis zeobis dros, qristianoba saxelmwifod religiad gamocxadda. axal sarwmunoebas xalxSi agitacia da propaganda sWirdeboda. qristianoba mwignobruli religia iyo. RvTismsaxurebis sawarmoeblad saWiro gaxda qristologiuri literaturis Tar”gmna. berZnulidan qarTulad iTargmna “saxareba”, daviT winaswarmetyvelis “fsalmunebi, pavle mociqulis epistoleebi (werilebi), anu “pavleni”. agreTve iseTi nawarmoebebi, romlebic asaxavdnen qristianuli sarwmunoebisaTvis Tavdadebuli adamianebis cxovrebas.
       gavida dro. saqarTveloSic gaCndnen qristrianobisaTvis Tavganwiruli adamianebi . maT Sesaxeb Seiqmna nawarmoebebi, romelTac eklesiebSi ,  raTa maTi cxovreba sxvebisTvisac misabaZi gamxdariyo. Aase Caisaxa erovnuli sasuliero mwerloba.  ganviTarda sasuliero mwerlobis Janrebi: hagiografia da himnografia.
  hagiografia sasuliero mwerlobis Janria, romelSic aRwerilia qristianobisaTvis Tavdadebuli adamianebis wameba, anu martviloba  da cxovreba, anu  moqalaqeoba. “hagios”    berZnulad wmindas niSnavs, “grafos”- aRweras .
hagiografiis saxeebia wameba (martviloba) da cxovreba ( moqalaqeoba)
  pirvel periodSi, rodesac qristianoba ar iyo saxelmwifo religia an qveyanaSi batonobdnen sxva aRmsareblobis (rwmenis) adamianebi, qristianebs sikvdiliT sjidnen.
  “martviros” – berZnuli sityvaa da mowmes niSnavs. Ee.i am piropovnebam Tavisi sisxliT daamowma rom qriste WeSmariti RmerTia. mogvianebiT, roca qristianoba saxelmwifo religiad gamocxadda da am aRmsareblobisaTvis aravis sjidnen, iZulebiTi wameba (mtrebis mier wameba)Seicvala nebayoflobiTi wamebiT , raTa daemsaxurebinaT caTa sasufeveli.
  wamebulebi umetesad saero pirebia, cxovrebis Janris nawarmoebTa personaJebi ki- sasuliero pirebi. hagiografiul nawarmoebSi avtori mogviTxrobs ambavs wmindanis Sesaxeb da nakled aris gadmocemuli avtoris piradi grZnobebi, magram ideuri miswrafebebi Cans.
  himnografia sasuliero lirikaa. igi warmoadgens xotbas, qebas. Sesxmas. “himnos”- berZnulad qebas niSnavs. mas saRvTismsaxuro daniSnuleba hqonda, igalobeboda eklesiaSi. himnografiuli nawarmoebis avtori adidebda wmindans ise, rom mis Tavgadasavals ar mogviTxrobda. igulisxmeboda, rom msmenelma  ukve icoda ambavi ama Tu im wmindanis cxovrebis Sesaxeb. wina planze iyo wamoweuli avtoris gancdebi da grZnobebi .







kiTxvebi gasameoreblad


1.   ramden dargad iyofa xelovneba? დაასახელეთ ხეოვნების დარგები.
mxatvroba anu?
2.   Qandakeba, anu?
3.   ra aris xelovneba?
4.   Arqiteqtura, anu?
5.   riT gansxvavdeba xelovnebis dargebi erTmaneTisgan?
6.   xelovenebis romel dargebs uwodeben sinTezurs?
7.   ras niSnavs sinTezuri?
8.   ratom  aris kino da Teatri xelovnebis sinTezuri dargebi?
9.   ra aris xelovnebis simbolod miRebuli?
10.  ratom aris lira xelovnebis simbolo?
11.  ratom amkoben xelovnebis cnobil ostatebs dafnis gvirgviniT?
12.  vin aris xelovnebis mfarveli RmerTi?
13.  ra aris parnasi?
14.  ra aris olimpo?
15.  vin arian muzebi?
16.  ras niSnavs sityva “muza” qarTulad?
17.  ras niSnavs laureati? ratom?
18.  ra aris literatura?
19.  ras niSnavs sityva “litera”?
20.  rodis Caisaxa literatura?
21.  ra daniSnuleba aqvs literaturas?
22.  ras niSnavs SemecnebiTi mniSvneloba?
23.  ras niSnavs aRmzrdelobiTi mniSvneloba?
24.  ras niSnavs sityva “esTetika” ?
25.  ras niSnavs tendenciuria?
26.  ra aris kaTarzisi?
27.  damwerlobis SemoRebamde rogor viTardeboda mxatvruli azri?
28.  ras niSnavs sityva “folklori” ?
29.  ra ZiriTadi gansxvavebaa literaturasa da folklors Soris?
30.  ras niSnavs anonimuri?
31.  ra damokidebulebaSia erTmaneTTan literatura da folklori?
32.  rodis gakeTda pirveli folkloruli Canaweri, vis mier, ra Caiwera da sad inaxeba amJamad es xelnaweri?
33.  vis ekuTvnis uZvelesi cnoba qarTuli damwerlobis(anbanis) Seqmnis Sesaxeb?
34.  vin iyo leonti mroveli da romel saukuneSi moRvaweobda?
35.  ra ewoda leonti mrovelis Txuzulebas?
36.  riT iwyeba saqarTvelos matiane “qarTlis cxovreba”?
37.  ras ambobs leonti mroveli qarTuli anbanis Seqmnis Sesaxeb?
38.  vin iyo farnavazi, rodis moRvaweobda igi?
39.  uZvelesi qarTuli werilobiTi Zeglebi romeli saukunidan gvaqvs?
40.  ra mizezebiT ver miaRwia uZvelesma qarTulma werilobiTma Zeglebma Cvenamde?
41.  romel wels gamocxadda qristianoba saxelmwifo religiad?
42.  vin arian pirveli qarTveli qristiani mefe dedofali?
43.  rodis da vis mier daarsda pirveli qarTuli stamba?
44.  qarTulma anbanma ganviTarebis ramdeni safexuri gaiara? CamoTvaleT da miuTiTeT saukuneebi?
45.  ratom ewoda anbanis erT-erT saxels mrglovani? asomTavruli? rogori moxazuloba hqonda asoebs da rogor iwereboda?
46.  romeli saukunidan Caisaxa kuTxovani anu nasxa-xucuri anbani da riT gansxvavdeboda igi mxedrulisgan?
47.  romeli saukunidan gvxvdeba mxedruli anbani? riT gansxvavdeba igi mrgvlovanisagan? kuTxovanisagan?
48.  ras uwodeben mrgvlovans da kuTxovans sxvanairad da ratom?
49.  rogori uflebebiT sargeblobdnen anbanis saxeobebi  XVII saukunmde?
50.  ram ganapiroba XVII saukuneSi mxedruli anbanis gabatoneba?
51.  vin Seqmna Tbilisis I qarTuli stambisaTvis anbanis Srifti? visi davalebiT?
52.  ras xmarobdenen Zvelad sawer masalad saqarTveloSi da saidan Semodioda igi?
53.  ram Secvala Wili anu papirusi?
54.  romel qalaqSi daamzades pirveli etrati?
55.  ratom ewoda etrats pergamenti?
56.  risgan amzadebdnen etrats?
57.  vin gamoigona qaRaldi, rodis da sad?
58.  rodis gamoCnda pirveli qaRaldi saqarTveloSi?
59.  rodis daiwyes qaRaldis masobrivi gamoyeneba saqarTveloSi? ratom?
60.  ras xmarobdnen Zvelad kalmad saqarTveloSi da risgan amzadebdnen mas?
61.  gaixseneT “vefxistyaosnis” is strofi, romelSic naxsenebia kalami anu na.
62.  ras niSnavs sityva “melani”?
63.  ra feris iyo melani da risgan mzaddeboda igi?
64.  ra erqva wiTel melans da risgan mzaddeboda igi?
65.  romelia uZvelesi qarTuli werilobiTi Zegli? sad aRmoaCines igi, vin da rodis aris Sesrulebuli?
66.  romelia saqarTvelos teritoriaze aRmoCenili uZvelesi qarTuli werilobiTi Zegli da rodisaa Sesrulebuli?
67.  rodisaa Sesrulebuli mcxeTis jvris warwerebi?
68.  ra ewodeba uZveles qarTul werilobiT Zeglebs?
69.  ras niSnavs epigrafikuli Zeglebi?
70.  5 saukunis kidev romeli werilobiTi Zegli gagvaCnia?
71.  ra ewodeba gadafxekil da xelmeored daweril etrats?
72.  ra aris palimfsesti?
73.  ra aris anbani?
74.  ra funqcia hqonda Zvelad anbans?
75.  ra funqcia aqvs anbans axla?
76.  ramdeni aso-bgera iyo Zvel qarTulSi?
77.  ramdeni aso-bgeraa ATanamedrove qarTulSi?
78.  sad da ra mizeziT gaqra    aso?
79.  vin amoiRo qarTuli anbanidan is xuTi aso, romlebmac dakarges bgeriTi Sesatyvisi?
80.  CamoTvaleT xmarebidan amoRebuli asoebi da miuTiTeT, rogor ikiTxebodnen isini?(transkrifcia)
81.  romel wignebs uwodebdnen Cveni winaprebi wminda da patiosan wignebs?
82.  ra aris “qarTlis cxovreba’?
83.  “biblios” – ras niSnavs qarTulad?
84.  “bibli” rogori wignia?
85.  ramdeni nawilisagan Sedgeba biblia? romelia isini?
86.  ras niSnavs “aRTqma”?
87.  ra aris aRwerili “Zvel aRTqmaSi”? rodis aris es wignebi dawerili da ra enaze?
88.  ra aRuTqva ufalma kacobriobas?
89.  “axal aRTqmaSi” ra aris aRwerili?
90.  vis ekuTvnis “axali aRTqmis” wignebi?
91.  ra aRuTqva “axal aRTqmaSi” ufalma kacobriobas?
92.  rodis aris dawerili “axali aRTqmis” wignebi da ra enaze?
93.  ratom ewoda “axal aRTqmas” oTxTava?
94.  ratom ewoda “axal aRTqmas” saxareba?
95.  ra aris “evangele”?
96.  ras niSnavs sityvebi: qriste, satana, adami, eva, isaaki qarTulad?
97.  ramden saukunes moicavs qarTuli literatura?
98.  ramden periodad iyofa qarTuli literatura? CamoTvaleT da miuTiTeT saukuneebi.
99.    ratom aris qarTuli literatura amgvarad dayofili anu  ris safuZvelze moxda qarTuli literaturis periodizacia?
100.   Zveli qarTuli literatura romeli xanis mwerlobaa?
101.   axali qarTuli literatura romeli xanis mwerlobaa?
102.   uaxlesi qarTuli literatura romeli xanis mwerloba?
103.   Zveli qarTuli literatura ramden saukunes grZeldeba?
104.   ratom gaxda Zveli qarTuli literaturis periodebad dayofa saWiro?
105.   ramden periodad iyofa Zveli qarTuli literatura? CamoTvaleT da miuTiTeT saukuneebi.
106.   Zveli qarTuli literaturis I periods ra ewodeba da romel saukuneebs moicavs?
107.   rogori xasiaTis mwerloba ganviTarda Zveli qarTuli literaturis pirvel periodSi da ratom?
108.   sauliero xasiaTis romeli wignebi iTargmna Tavdapirvelad berZnuli enidan  qarTulad?
109.   rogor Caisaxa erovnuli sasuliero mwerloba?qarTuli istoriuli proza 
 (klasgareSe kiTxvisaTvis)        

  1. oTar WilaZe -- gzaze erTi kaci midioda
  2. nanuli bocvaZe -- da iqmna eri
  3. qarTlos kasraZe -- farnavaz
  4. levan goTua -- miTridate
  5. giorgi maisuraZe -- kecapi da jvari
  6. daviT kasraZe -- iberiis dedofali
  7. rostom beJaniSvili -- zodiaqos niSani
  8. vasil barnovi -- armazis msxvreva
  9. vasil barnovi -- xazarTa sarZlo
  10. nodar wuleiskiri -- Rvawli da wameba abosi da ioanesi
  11. vasil barnovi -- trfoba wamebuli
  12. givi maRularia -- rameTu ewoda zarzma
  13. konstantine gamsaxurdia -- didostatis marjvena
  14. konstantine gamsaxurdia -- daviT aRmaSenebeli
  15. Salva dadiani -- ubeduri rusi
  16. grigol abaSiZe -- laSarela
  17. grigol abaSiZe -- didi Rame
  18. grigol abaSiZe -- cotne anu qarTvelTa dacema da amaRleba
  19. vasil barnovi -- Tamar mrwemi
  20. vasil barnovi -- naTelmosilni
  21. vasil barnovi -- raindi suli
  22. vasil barnovi -- dedofali bizantiisa
  23. levan goTua -- sibrZne sikvdilisa
  24. levan goTua -- geliyaris gazafxuli
  25. givi maRularia -- meamboxeni
  26. levan goTua -- gmirTa varami
  27. roman qvariani -- didi mouravi
  28. vasil barnovi -- saxifaTo siyvaruli
  29. akaki wereTeli -- baSi aCuki
  30. mixeil kekeliZe -- brwyinvale varskvlavis maZiebelni
  31. mixeil kekeliZe -- jvarcmuli qveyana
  32. giorgi zedgeniZe -- dedis taZari
  33. giorgi zedgeniZe -- gatexili xidi
  34. akaki beliaSvili -- Tavgadasavali besik gabaSvilisa
  35. revaz jafariZe -- mZime jvari
  36. levan goTua -- krwanisis sevda
  37. levan goTua -- mumli muxasa
  38. daviT kasraZe -- erekles xmali
  39. mixeil javaxiSvili -- arsena marabdeli
  40. sergi Wilaia -- ekaterine WavWavaZe
  41. fucu dgebuaZe-fularia -- oqros beWedi
  42. fucu dgebuaZe-fularia -- moRvawe qalebi
  43. akaki gelovani -- sveti naTlisa
  44. klavdia devdariani -- siWabuke poetisa
  45. levan sanikiZe -- deda istoria
  46. levan sanikiZe -- uqarqaSo xmlebi





konstantine gamsaxurdias “didostatis marjvena”


leqsikoni


a
agara _ sadguri sazafxulo /ese ars adgili sayanuri, gina savanaa, gina                                        
         daba _ saba /
avaza (palangi, honiga, kerkali, gno, Cita) _Amtacebeli cxoveli,                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     
       iyenebdnen nadirobis dros.
avandasti _ wamlis sanayi rodini spilenZisa, gina faiansisa (faifurisa).
avantiuristi _ avanturis wamomwyebi an monawile; uprincipo saqmosani.
avli _ ferfli.
avSani _ balaxovani mcenare iTvleba cxvris karg sakvebad.
azarfeSa _ vercxlis sasmisi, tariani.
azatqmna _ gaTavisufleba.
akloba _ koWlobiT svla.
alali _ aq mtacebeli frinvelis saxeoba.
alani _ osi.
alafi _ samxedro nadavli.
alqimia _ Suasaukuneebis mistikuri moZRvreba.
alya _ sagule maSxalebisaTvis.
amira (g)
amiraxori (g)
amirejibi _ erT-erTi didi moxele saqarTvelos mefis karze, wesrigis
             meTvalyure purobisa da darbazobis dros.
amirCqari _ malemsrbolTa, SikrikTa winamdgomi.
amo _ saamuri.
amrezili _ aRrenili, gajavrebuli, ukmayofilo.
amZuvnebuli _ rac amZuvnda, mag.: ZaRli.
anazdad _ uecrad, moulodnelad.
anwli _Bbalaxovani mcenare, isxams wvril Sav nayofs.
apokalifsi _ qristianuli saeklesio wigni, axali aRTqmis bolos
               darTuli mistikurad winaswarmetyvelebs qveynierebis
               dasasruls.
argani _ sabjeni joxi.
arve _ jogi, fara (Cveulebriv Txisa).
armuri _ nisli, oxSivari
arsTagamgebeli _ RmerTi.
arxegosi _ Tavadi, beladi, mbrZanebeli _ bizantiuri tituli.
asketi _ adamiani, romelic asketizms misdevs / asketizmi _ ukiduresi  
         TavSekaviba; uaris Tqma yovelgvar amqveyniur siamovnebaze.
aspiti _ 1. Zlier Sxamiani gveli. 2. gadat. ityvian av, borot adamianze.
aqelebuli _aqoSinebuli, daRlili.
aRapi _1. wigni, sadac aRiniSneboda eklesiis an monastris SemomwirvelTa
       saxelebi. 2. igivea, rac qelexi. 
aRviri _ mowyobiloba cxenis samarTavad, cxenis Tavze Camosacmeli da 
          xelSi dasaWeri Tasmebi (lagmiTurT).
aRixvna _ aiRo.
aRsavlis kari _ eklesiis kankelSi Semavali kari.
ayiro _ mware gogra.
aSriali _ miminos dasaWeri kunWuliani bade.
aCuxCi _ macne samefo amalisa.
axmaxi _ uSnod maRali.
axo _ sayaned gakafuli tye.
ajilRa _ daukodavi ulayi (mamali) cxeni.
amiraxori _ Stalmaisteri, mejinibeTuxucesi qarTuli samefo karis
              garigebisa.
abul_yasimi
alf_arslani
al_haqimi
afrodite _ ZvelberZnuli siyvarulis qalRmerTi.
ababgi giorgi
alanebi
aSot kurapalati
anatolia
anisi
antioqia
abxazeTi
aiasofia
argvi
armazi
artanuji



b
bavli, bavlis gagdeba _ dasageSi qor_Sevardenis pirvelad daWerili                                                         
                         frinveli.
bazieri _ Zv. sp. sanadiro frinvelebis momvleli da mgeSavi.
bazilika _ laT. wagrZelebuli swori ugumbaTo taZari, gavrcelebuli 
           iyo antikur xanasa da Sua saukuneebSi.
bairamoba _ mazdianuri dResaswauli.
balavari _ gaTlili lodi, saZirkvelSi kedlis sayrdebi an saerTod
            saZirkveli.
balTa _ sartyelis Sesakravi an samkauli, romelsac saCxvleti ara aqvs.
bangi _ gamabruebeli, Zilis momgvreli wamali.
banduli _ mTaSi sasiarulo qalamani, romelsac Ziri Wvrili RvediT
            aqvs dawnili.
baraki _ xis saxeldaxelo nageboba (droebiT sacxovreblad).
bareliefi _ brtyel zedapirze gamoyvanili amoburculi skulpturuli
              gamosaxuleba.
begTari (beqTari) _ meomris jaWvis perangi.
bediTi _badukuRmarTi, ubeduri.
bengalis cecxli _ peroteqnikuri narevi, romelic iwvis kaSkaSa (TeTri        
                    an Fferadi) aliT.
berikaoba _ Zveli, warmarTuli droidan momdinare xalxuri TamaSoba.
             imarTeboda yvelieris kviraSi.
bexreka _ beberi, gamxdari.
birka _ zogierTi balaxis nayofi.
blondi _ abreSumis Txeli badura qsovili, ixmareboda Zvelad.
bokveri _ vefxvis an lomis lekvi.
bomoni _ sakerpe
bora _ 1. mozrdili mtacebeli frinveli, Zeras msgavsi. 2. erTgvari 
        frTosani mweri.
borani _ erTmaneTTan SeerTebuli ori brtyelZiriani navi.
borio_ CrdiloeTis Zlieri civi qari.
boZali _ 1 (Zv.) orwvera isari. 2. (kuTx.) orlapa xe.
bJiti _ igivea, rac WuWuli (ixvis, batis naSieri).
brawi _ (kuTx.) niSnis mogeba.
buki _ didi sayviri.
bukinisti _ Zveli wignebiT movaWre.
buni _ 1.droSis an Subis tari. 2. igivea, rac xanjlis buniki.
badaxSanis lali _ wiTeli feris Zvirfasi qva, momdinareobs qalaqis  
                    saxelwodebidan.
basil keisari
basilisk kuleiba
baxusi _ berZnul_romauli miTologiis Rvinisa da drostarebis RmerTi.
bagrat III kurapalati
bagrat IV kurapalati
bagrationi
barda skliarosi
barda foka
buRa Turqi
bagineTi
badaxSani _ qalaqi sparseTSi.
bizantioni _ konstantinepoli
biTinia
basiani
baRdadi
bedia



g
gabangva _ gabrueba
gabolvili _ rac gaboles, an gaibola. aq gabolvili (Sebolili) ospis
              SeWamandi.
gazuzuli _ gawuwuli.
gamokverili _ kveris (uros) cemiT gamoyvanili.
gamoxurvebuli _ did sicxeSi gamotarebuli.
gamwed sma _ didxans, bevris sma.
ganmgeTuxucesi _ Tanamdeboba samefo karze, ekonomikis ministri.
gardavlena _ gadasvla (sulTa gardavlena).
garRveuli (garRveuliviT dabarbacda) 370 _
gafifinebuli _ igivea, rac gapipinebuli, piramde savse.
gaCxibva _ grZneuli saSvalebebiT gaTvalva, monusxva.
gaxsnileba _ marxvis dasruleba.
geja _ molke gulamoTlili mori, ixmareboda sakvebis Casasxmelad,
       sarecxis gasarecxad da a.S.
gvelcemoli _visac an rasac gveli eca, swrafad, uecrad.
gvimra _ uyvavilo sporovani mcenare, aqvs didroni dakbiluli foTlebi.
gziri _ soflis moxele, mamasaxlisis xelqveiTi, Sikriki.
girvanqa _ Zveleburi wonis erTeuli. udris 409,5 grams.
giSeri _ fasiani qvanaxSiris saxeoba, Savi da mkvrivi. misgan akeTeben
          samkaulebs.
glaxaki _ 1. maTxovari. 2. laCari, mxdali.
glicinia _ xviara mcenare.
gniasi _ xmauroba , Jriamuli.
godoli _ mrgvali nageboba (“koSki maRali _ saba”). cixis irgvliv
           amzadebdnen aseTs, oTxs an eqvss.
goleuli _ fiWiani Tafli.
gombio _
gomiji _ usafuvro da umarilo mrgvali puri, naRverdalSi gamomcxvari.
gomuri _ igivea, rac gomi. msxvilfexa rqiani pirutyvis sazamTro miwuri
          sadgomi.
gonio _ sworkuTxa saxazavi. ixmareba sadurglo_samSenebloi saqmeSi.
gorda _ molke xmali.
gormaxi _ igivea, rac gora, goraki, mrgvalad amaRlebuli adgili.
grifoni _ ant. miTologiaSi: fantastikuri frinveli lomis taniT,
           arwivis frTebiT, arwivis an lomis TaviT, lomarwiva.
gudroni _
guTani gadavida caze 248 _
guTnisdeda _ miwis muSa, romelic xvnisas ukan misdevda guTans da
               xeliT awesrigebda mis gezs, xvnis siRrmes da sxvas.
gularZniloba _ orguloba, garyvniloba.
guliami _ arabuli jarebis oficeri.
gundruli _ surnelovani nivTiereba, akmeven RvTismsaxurebis dros.
gorganis zRva ll girkanis zRva _ kaspiis zRva.
gelaTi
giorgi_laSa
giorgi IO



d
dabebkili _ dakerebuli.
dablondili _ daxazuli (ix. blindi).
dabuSva _ sabasTan dabuJeba. aq daWra. “SuSanikis wameba” _ dasieba.
dagelavda _ daqroda, danavardobda.
daTvouli _ safrTxobela, daTvebis dasafrTxoblad agebuli.
daTqerili _ gaTelili, datkepnili.
dakbiluli _ aq dakbenili.
dakodili _ daWrili.
dalali (Tmisa) _ grZeli nawnavi.
damwyalobneba _ Sevedreba, dalocva, kurTxeva.
darbaziseri _samefo sabWo.
darbazoba _ oficialuri miReba samefo karze.
dasturi _ xevsurTa xaris msaxuri.
datvifruli _ rac datvifres (tvifri_ raime masalaze pirukuRma 
               amoburculi gamosaxuleba anabeWdis misaRebad).
dafanCvluli _ balniani, banjgvliani.
dafaxuleba _ daxamxameba.
dafdafi _ igivea, rac doli.
daRrevili _ dabrecili.
dayoreba _ 1. yore_qvis da mis grova. 2. utalaxod, ukarod nagebi qvis
            kedeli. daxvaveba.
dayorebuli _ aq dagorebuli.
dayunculebuli _ ukana fexebze Camjdari.
dgami _ aveji.
dedawuli _ col_Svili, ojaxi.
dekanozi _ 1. qarTuli qristianuli eklesiis ufrosi mRvdeli.
            2. saqarTvelos mTianeTs zog kuTxeSi _ xatis msaxuri.
dekeuli _ furi 1-dan 2 wlamde, pirvel xbos mogebamde.
demoni _ boroti suli, eSmakeuli.
derviSi _ Raribi musulmani beri.
despani _ elCi.
dvrinva _ luduni (sahentis laris gamocemuli xma).
dvrini _ simReris dabali (meore) bani.
diakoni (diakvani) _ eklesiis msaxuri, mRvdelis TanaSemwe.
dibi _ igivea, rac farTa, Zvirfasi qsovili.
didoeTi, didoni _ erT-erTi tomi kavkasiaSi.
didroa _ wyaldidoba.
dilegi _ cixe-koSki, romlis Ziris nawili gamoyenebuli iyo
          sapyrobiled.
dinari _ fulis erTeuli, Zvel arabuli. 15 dirhemi tolia erTi oqros  
          dinerisa.
dindgeli _ skis Savi cveli.
dogma _ debuleba, romelic dasabuTebuli ar aris da romelsac brmad
         ukritikod iReben.
domestilki _ bizantiis samxedro olqis (sul ori iyo) mmarTveli,
               keisris adiutanti.
dori _ zurgis misayudebeli an sajdomi baliSi.
doSaki _ bumbulis sqeli leibi.
dromoni _ saomari navi.
druzebi _ erT-erTi arabTa tomi.
drungari _ bizantiuri flotis ufrosi.
duka _ bizantiuri xarisxi.
duJi _ qafad gadmosuli nerwyvi, pirze momdgari qafi.
dalmatika _ bizantiel imperatorTa da dedofalTa erTgvari samosi.
drahkani _ falauri 400 g. oqro.
dmanisi _ axla naqalaqevi, ZvelTaZveli qalaqi.


eE
ezmana _ esizmra.
ezos noZRvari _ mefeTa, feodalTa sasaxleebis didi moxele, sameurneo,
                  xanac samxedro saqmeTa gamrige.
eTiketi (etiketi) _ Tavis daWerisa da Tavazianad qcevis wesebi
ekvderi _ mcire samrewcelo (saba).
elvis lekuri _ elvis klaknili (lekuri xanjali, civi iaraRis saxeoba).
enkenisTve _ seqtemberi.
ergasi _ ormocdaaTi.
erdo _ 1. banSi Suacecxlis Tavze amoWrili adgili, aqvs sarkmeli da 
        sakvamuris daniSnuleba. 2. igivea, rac bani.
erTnaviani _
erqvani _ guTani an guTnis saxeluri.
etrati _ sagangebod damuSavebuli tyavi, romelic Zvelad sawer masalad     
          ixmareboda.
efuTi _ Teorofiuri wigni.
eqstazi _ ukiduresi avadmyofuri aRtaceba, Tavdaviwyebamde misuli
          aRfrTovaneba, aRtaceba.
eSvi _ hqvia rogorc Roris RoWs (kbils), ise gareul taxs.
eCo _ xis saTleli iaraRi, pirbrtyeli da ToxiviT moxrili, naforebs 
      isvris mTlelisken.
eji _ manZilis sazomi erTeuli, daaxloebiT 4-5 kilometri.
exi _
erosi _ ZvelberZnuli RmerTi siyvarulisa, henias da horosis vaJi.
ekbatana _ qalaqi iranSi, warsulSi _ iraneli Sahebis sazafxulo 
           rezidencia.



v
vada (xmlisa) _ xmlis tari, xelis mosavlebi.
varSamangi _ Tavsaxvevi (saba).
vaSkarani _ ese zogadi saxeli ars yovelTa.
vahvle meserbun! _ kia Cems Tavs! (osuri).
vegetacia _ mcenaris sasicocxlo moqmedeba, misi zrdis procesi.
verZi _ mamali cxvari, erT-erTi zodiaqos sazeli.
vestarxi _ bizantiuri xarisxi.
vigri _ zRvis Tevzi (saba). aq niangi.
virgla _ didi uSno, tlanqi da Tan briyvi.
vaspurakani _ bizantiis imperiis provincia.
varZia _ Suasaukuneebis (XII_XIII) kldeSi nakveTi qalaqi.
vaxtand gorgasali, saqarTvelos mefe Vs, Tbilisis damaarsebeli.



z
zadi _ nakli, wuni.
zanduki _ igivea, rac skivri, Zvelad niSnavda wignis sarCevs.
zanzalaki _ patara zari.
zaradxana _ iaraRis sawyobi, arsenali.
zarafxana _ 1. saxli, sadac zarafi fuls axurdavebda da sesxad
             aZlevda. 2. saxli, sadac fuls Wridnen.
zaradxanis uxucesi _ iaraRis sawyobis gamgebeli, arsenalis ufrosi.
zarmeli _ samxari, Wamis rigi.
zegani _ vake adgili mTaze, maRlobze (zR.vis donidan 200m. simaRlesa da
         metze).
zednadebi _ (aq) Tanmimyoli, damatebuli, zed dadebuli.
zebi _ 1. erTad darTuli orgvari Zafi an Zafi da sirma. 2. erTgvari smira (Zafi da sirma erTad SerTuli, qsovili aseTi Zafisa).
zeTavi _ (aq) zemo nawili.
zemdegi _ (aq) samuSaos meTvalyure.
zma _ galeqsil TqmaSi SerTuli ori iseTi mosazRvre sityva, romelTa
      SeerTebiT gamodis axali sityvebi.
zmaneba _ sizmari, molandeba, moCveneba.
zorti _ qsovilis viwro zoli, zonari, romliTac ikraven tanisamosis 
          ama Tu im nawils.

zuTxi _ igive TarTi,  Tevzis saxeoba, aqvs gemrieli xorci, qviriTisagan                                                                                                                   
        amzadeben xizilalas.
zuni _ bruni, godebis bani (saba)
zurguli _ zuTxis, oragulis da zogi sxva Tevzebis zurgis anaWeri, damarilebuli da mzeze gamomSrali.
zuCi _ meomris rkinis qudi.
zRvauri _ zRvis mxridan monaberi Zlieri qari.
zRude _ rames dascavad Semovlebuli kedeli, Robe da misTana.
zRurbli _ karis qveS gadasasvlelad dadebuli dare.
zemele _
zedazeni – adgili mcxeTidan Crd. aRmosavleTiT aragvis piras, amJamad  
           iqaa ioane zedaznelis dros agebuli taZari.



T
Tavani _ sxveni.
Taveli _ zogierTi marcvlovanis yvaviledi an saxelwodeba yovelgvari  
          TavTavisa.
TavTuxi _ xorblis jiSi.
Tavla _ cxenebis sadgomi nageboba, sakinibo.
Talgami _ orwliani bostneuli mcenare.
Talxi _ Savi, samgloviaro feri an aseTi feris samosi.
Tanamecxedre _ coli, meuRle (cxedari Zv. _ sawoli. sawolis moziare).
Tanamosaydre _ (saydre Zv. taxti) taxtis mpyrobeli viRacasTan erTad.
TeTryirmiza _ TeTr-wiTeli (yirmizi _ wiTeli).
Telgami _
Tela _ Zvirfas merqniani xis jiSi.
Temri hindi
Teqa _ 1. nabdisagan Sekerili zeda tansacmeli. 2. igivea rac nabadi.
Tequri (iabo, Waki)
TibaTve _ ivnisi (sabasTan ivliasia).
TiTistari _ 1.Tavsa da boloSi wvrili, SuaSi gamsxvilebuli Cxiri, romliTac Zafs arTaven. 2. sarTavi manqanis nawili.
TiTrima (TiTrimebi) _ tansacmlis mosarTavi.
TimTima _
Tori _ sxeulis dasafaravi javSani, abjari.
ToqalTo _ unagiris qveS cxenis zurgze dasafeni qeCa.
Toxli _ cxvari eqvsi Tvidan erT wlamde.
Triaqi _ opiumi, rarkotikuli saSualeba.
Triaqfaruxi _
TuTmazi _ egviptis faraoni.
Tungi _ spilenZis viwroyeliani WurWeli.
TqeSi _ didi wvima, Tavsxma.
Tqori (Tqoravda) _ wvrili wvima (wvrilad wvimda, crida).
Txle _ Rvinis danaleqi.
Tebai (Tebe)
Tuxarisi _ cixe zemo qarTlsa, Woroxis piras.
TavmoTne, TvmoTneoba
Turqebi _ tartarebisAtomis xalxi, velad dadiodnen VII_VIIIss.

i
iabo _ dakodili cxeni, lafSa.
iagundi _ Zvirfasi qva wiTeli an lurji ferias.
iavaryofa _ aoxreba, akleba, ganadgureba.
iara _ Wriloba, wyluli.
iaspi _ Zvirfasi qva mowiTalo, kvarcis saceoba. eSmakis qva.
iafuxi _ Taflisagan Semzadebuli lelango, namcxvari.
iaxsari _ TuSebis, fSavebisa da xevsurebis Zveli warmarTuli RvTaeba.
ina _ 1. buCqi, romlisaganac amzadeben wiTel saRebavs. 2. Tavad es 
      saRebavia
ingilo _saingilos (azerbaijanis teritoria) mkvidrni.
iogi _ (aq) saxsari (xevsuruli dialeqti).
irao _ 1. narnarad, mdored frena. 2. upatrono, dakarguli (saqoneli). 3.  
       Frinveli.
irse _ cis mSvildi berZnulad (saba), cisartyela.
isrimi _ mkvaxe, umwifo yurZeni.
ifani _ saSualo simaRlis an maRali xe.
iqedne _ ese gveli ram ars, saSo ara aqvs da piriT       ,Svilni mucels
         gamosWamen da egre gamovlen.
iTvalisi
iakobi _ bibliaSi moTxrobilia, rom iakobi RmerTs Seeyara udabnoSi, ver icono da SeeWida.
ieremia _ ebraelTa bibliuri winaswarmetyveleba.



k
kakanaTi _ Citis maxe.
kakuti _ marcvleulis safSveni (sacexvi) xelkavi (ician imereTSi).
kalmaxi _ Savi da wiTelxalebiani Tevzi, oragulis jiSisa, icis mTis
           mdinareebsa da maRalmTian tbebSi.
kalmuxi _ cxvris erTgvari tyavi, kalmuxis quid _ am tyaviT Sekerili 
           qudi.
kamara _  Senobis kedlebis, svetebis da misT. zeviTa nawilebis
          SemaerTebeli gadamxuravi nageboba, Cveulebriv rkaliseburi.
nkeli _ eklesiaSi CarCoebiani tixari, Cveulebriv xatebiT Semkuli,
          romelic gamoyofs sakurTxevels.
kaparWi _ isrebis Casawyobi bude, isrebis qarqaSi.
karabandi _ 1. Zveleburi samkurnalo wigni. 2. astrologiuri
            sawinaswarmetyvelo wigni.
karauli _ saxedari viri (saba).
karis alagi _ zRurbli.
karnizi _ 1. horizontaluri Sverili Senobis karis, fanjris Tavze.
           2. (arq.) antablementis zeda nawili.
katabarda _ tyeebSi gavrcelebuli buCqi, aqvs grZeli gluvi Rero da
             TeTri yvavilebi.
katarRa _ Zv. saomari navi. axl. patara gemi mokle manZilze samgzavrod,
          kateri.
katepani _ bizantiuri xarisxi.
kaJi _ Zalian magari qva. ukeTebdnen kevrs.
kaCxa _ kapebiani sakidari.
kaWaWi _ gamxmari Rero maRali msxvilReroiani balaxisa, mzesumziris,
         simindisa dasxv.
kbode _ miudgomeli, kldovani napiri zRvisa, mdinarisa.
keTri _ kanis mZime gadamdebi sneuleba, iTvleba ukurneblad. Zvelad
         uwodebdnen ganborebis salmobas.
keisari _ (g)
kelaptari _ cvilis didi sanTeli.
kerpi _ 1. warmarTuli RvTaebis qandakeba , romelsac Tayvans scemdnen.
        2. gadat. saTayvanebeli pirovnba. 3. jiuti, uxeSi, Tavneba.
kesoni _ mxatvrulad gaformebuli kvadratuli an mravalkuTxedovani
         CaRrmaveba Werze, TaRis SigniTa zedapirze.
kvari _ fiWvis (an naZvis) anaxeTqi fisiani naWeri, sanTeliviT iwvis.
kvari _ 1. patara brtyeli mrgvali puri. 2. CaquCi.
kvintriSi _ kuntruSi (TamaSiT gadaxtom_gadmoxtoma).
kviprosi _ maradmwvane wiwvovani xe. aqvs swori tani da piramiduli  
            varji.
kviraZali _ (Zv.) kvira dRis wina saRamo, SabaTi saRamo.
kviriake _ (Zv.) igivea, rac kvira, 7 dRe.
kiriTxuro _ kalatozi.
kirTexa _ (Zv.) mZime monoba, tanjva.
kirCxibi _ 1. igivea, rac kibo. 2. ivnis_ivlisis zodiaqo
klerto _ 1. yurZnis mtevnis Rero, romelzedac kimplebi asxia.
            2. foTlebgaclili wvrili Sto risame.
klirosi _ eklesiaSi amaRlebuli adgili mgaloblebisaTvis.
kordi _ balaxiani miwis nakveTi, romelic wlebis manZilze ar
       damuSavebula da balaxis fesvebiT aris Sekruli.
korkoti _ nayviT kangaclili xorbali, rZeSi an wyalSi moxarSuli da
            erboTi (an nigvziT) Sezavebuli.
kopala _ xevsurTa da fSavelTa warmarTuli RvTaeba.
kopita _ igivea, rac ifani, xe.
koWobi _ patara qoTani.
kraveli _ 1. kravis, batkanis matyli. 2. xuWuWbewviani tyavi zogi jiSis 
           axaldabadebuli kravisa.                        
krialosani _ zonarze asxmuli mZivi (qarvisa, giSrisa). xelSi aTamaSeben
               gasarTobad.
kuTva (kuTavda) _ neli kvnesa, krusuni.
kukumoqceuli _ welmoRrecili.
kulti _ pativiscema, Tayvaniscema, religiuri msaxureba.
kuneli _ vardisebrTa ojaxis morCili xe an buCqi da misi nayofi.
kunWuliani bade _
kurapalati _ (g)
kurati _ gauxednavi daukodavi xari _ buRa. kuro.
kuro _ 1. igivea, rac kurati. 2. zodiaqos niSani.
kustori _ siZveleTa mcveli.
komnini _
konstantine VIII _ bizantiis imperatori gamefda 1025 wels.
kvetari anu kvetara _ mdebareobs kvetaris mTaze.
klarjeTi _
kolxida _ das. saqarTvelo.

L
l
lagami _ aRviris nawili, cxenis pirSi amosadebi rkina.
lavgardani _ 1. Senobis kedelze an Werze Semovlebuli arSia.
               2. kldis Tavze gadmoSverili gayinuli Tovli.
laini _
lainisferi _ muqi lurji.
lamiylapia _ weros msgavsi Waobis frinvelia erTgvari.
langari _ didi brtyeli TefSi, mrgvali an ovaluri, sini.
lanCa _ fexsacmlis Ziris sqeli tyavi.
lapi _ zogi frinvelis (xoxbis, kakbis, gnolis) bartyi.
lari _ 1. saqonlis nawlavis an myesisagan gakeTebuli simi.
         2. gaWimuli bawari sxvadasxva daniSnulebisa. 3. Zv. ganZi
lasti _ wnelis brtyeli wnuli, Celti.
latani _ wvrili da grZeli Zeli.
laqaSi _ Waobis mravalwliani mcenare.
laReboba _ igive laRoba _ laRTa mier qmnili xumroba (saba).
laSi _ zogierTi cxovelis tuCi (cxenis, mglis, ZaRlis). gadat. didi da
        uSno tuCi adamianisa.
laSqara _ mravalwliani balaxovani cisferyvaviliani mcenare.
lacici _1. alersi, mofereba. 2. pirferoba, mliqvneloba.
legioni _
lelango _ ufuari nazuqi.
leli _ Waobis mravalwlovani balaxovani mcenare. marcvlovanTa
         ojaxisa, aqvs maRali wvrili Rero.
lencofa _ erTwlovani Sxamiani mcenare.
lingi _ ficris kide (saba). raisme kuTxe an napiri.
liqni _ igivea, rac mliqvneloba, pirSi fereba.
lodsatyorcni _(ist.) saomari mowyobiloba, riTac lodebs isrodnen.
lokomotivi _ manqana, romelic moZraobs rkinigzis liandagze da mihyavs 
               vagonebi.
lopinari _ igivea, rac xanWlula, mravalwliani parkosani mcenare.
locvani _ locvebis wigni, krebuli.
ltolva _ swrafva, miswrafeba. Zv. gaqceva.
luskuma _ (Zv.)  zanduki, kidobani.
lasika _



m
magistrosi _ bizantiuri xarisxi.
madevari _ ZaRlis jiSi.
malemsrboli _ Sikriki.
mandaturTuxucesi II mandaturTwinamZRoli _ mandaturTa ufrosi.
mandaturi _ samefo mcveli.
maneuli _ dabali xe an buCqi tirifebis gvarisa. mis totebs xmaroben
           godrebisa da kalaTebis dasawnavad.
mandikuri _ (Zv.) aqeT_iqiT xurjiniviT ityodnen gadakidebaze,  
             gadakidebulze (mandika _ xurjini).
mandili _ qalis Tavsaxvevi, Tavsaburavi, leCaqi.
marbieli _ marzikni (saba). maoxrebeli laSqari.
mareki _ (Zv.) nadiris momreki (nadirobisas).
marTebuli _ swori, jerovani, mizanSewonili, Sesaferisi.
marTve (marTvesi) _ frinvelTa da mwerTa naSieri.
marisi _ marsi, Zvelromauli omis RmerTis saxelwodeba.
marsi _ igivea, rac marisi.
mafraSa _ fardakis msgavsi qsovilisgan Sekerili ganieri oTxkuTxa
           tomara, xmarobdnen loginisa da tansacmlis gadasatanad.
marqafa _ 1. saTadarigo Semcvleli. 2. wisqvilis Raridan wylis
           gadasaSvebi (qarTlSi, kaxeTSi).
maryuJi _ orwverad Sekruli naskvi (Tokisa, Zafisa) romelic advilad 
           ixsneba erTi wveris gamoweviT.
marCvebi _ tyupebi.
maSxala _ igivea, rac CiraRdani. 1. joxi, romelzedac navTSi
          amovlebuli Cvari axvevia, xmarobdnen gasanaTeblad. 2. sanaTi,  
          lampari, kandeli.
macne _ moambe, Sikriki.
majagani _ tyavis gamosaxdeli orkapi joxi.
mdabiori _ (Zv.) dabali (xalxi, wodeba); glexkacoba.
mdogvi _ 1. jvarosanTa ojaxis erTwlovani mcenare.
          2. am mcenaris Teslisagan damzadebuli cxare sawebeli.
meabjre _ (ist.) igivea, rac saWurvelTmtvirTveli. raindis saWurvlis
          mxedveli axalgazrda.
medaviTne _ eklesiis msaxuri, daviTnis mkiTxveli.
mezvre _ mevenaxe, zvris momvleli da mcveli.
mezRvne _ “zRvnis”, ZRvnis momtani.
meiTari _ maZaRle.
meinaxe _ masTan mjdomi (saba).
melanqolia _ erTgvari sulieri ganwyobileba, axasiaTebs mowyeniloba,
               gulgriloba, naRveli, sevda.
melaZua _ cbieri, gaiZvera.
melikuda _ erTgvari balaxi marcvlovanTa ojaxisa, Tavze ikeTebs
            TavTunebs, rac melas kuds mogvagonebs.
memaSxale _ maSxalebis (CiraRdnebis) amnTebi.
mereme _ cxenTa remis momvleli.
meremeTuxucesi _ meremTa ufrosi.
meroWike _ samadlos momgrovebeli beri.
mesaTxevle _ mebaduri, meTevze.
mesawole _ mefeebsa da erisTavebs Tan axldaT, sawolis damgebi,
            kamerheri.
mesia || messia _ mxsneli (cxebuli uflis _ saba).
meSuRle _ SuRlis, mtrobis amSleli, mteri.
mewamle _ wamlebis Semzavebeli.
mexamle _ xarazi, fexsacmlis (xamlis) mkeravi.
mejadage _ mejRane (saba). meRjane _ Zveli fexsacmlebis damkerebeli,
           SemkeTebeli.
mejinibe _ sajiniboSi momuSave, cxenebis momvleli.
mejinibeTuxucesi _ mejinibeTa ufrosi.
mzaoba _ mzadyofna.
mzvare _ mziani, uCrdilo adgili.
mzrdeli _ is, vinc vinmes zrdis, gamzrdeli.
mTeuli _ mTieli.

mTvareuli _ adamiani, romelic samTvarioTia Sepyrobili.
              samTvario _ nerviuli avadmyofuri mdgomareoba.
mdiuri cecxli _
mielaleboda _ mierekeboda.
mizviTi _ meCeTis koSki, sakulto nageboba.
mikitani _ samikitnos patroni, daxlidari.
mimikria _ zogi saxeobis cxovelebis da mcenareebis TavdacviTi Segueba,   
           formiT an feriT damsgavseba garemo sagnebTan.
minareTi _ mahmadianuri sakulto nageboba.
miniatura _ 1. feradebiT moxatuli mTavruli aso an suraTi Zvel
             xelnawerebSi. 2. faqizad Sesrulebuli patara naxati raime 
             nakeTobaze. 3. patara lit. an mus. nawarmoebi. 4. gadat.
             dapataravebuli ram.
mioni || miona _ grZneuli eSmaki.
misratuli _ sajinibos moxele.
misri _ egvipte.
mitropoliti _ marTmadidebel episkoposTa umaRlesi wodeba.
miyvavileba _ xelgaSliT miReba.
miWvritina _ sarke.
mijna _ sazRvari.
mkrexeli _ sarwmunoebis Seuracmyofeli, mwvalebeli.
moaqevqeva _ qevqeviT (cxenis svlaa erTgvari) moyvana.
moaje _ mTxovneli.
moene _ 1.  tyve, romlisganac SeiZleba saWiro cnobebis miReba.
        2. (Zv.) meTvalyure, jaSuSi, enatania.
movi _ abreSumis qsovili.
mozare _ (Zv.) zaris (moTqmis) mTqmeli.
mozarniSeba _ zarniSiT Semkoba.
moisarka _ moiwminda.
monaspa _ (ist.) sasaxlis mcveli meomari, sasaxlis msaxuri.
monusxva _ hipnozireba, mojadoveba.
morCi _ norCi, axladamosuli ylorti.
morCili _ (Zv.) monastris msaxuri, berobis msurveli, berad aRkvecamde.
moriale _ motriale (riali _ Aarevdareva, aurzauri, SexlaSemoxla).
mosarTavi _ unagiris mosaWeri farTo Rvedi, romelsac cxens mucelqveS
             gautareben xolme.
mosaydre _ taxtis Tanabari, TanammarTveli.
mosrva (moisvrnen) _ mospoba, ganadgureba.
mrevli _ morwmune mosaxleoba, romelsac momsaxurebas uwevs erTi 
          eklesia.
mreSi _ wablisferi, moyavisfro.
mruSe _ bneli, Savi.
mstovari _ jaSuSi.
mtbevari – tbeTis episkoposi.
muzmuzela _ qveSqveSa, eSmaki, gaqnili adamiani.
mukattami – adgilis saxelwodeba.
murasa (oqro) _ Zvirfasi qvebiT mooWvili ram, sagangebo saocxoo.
                 murasa puri _ (kuTx.) Tonis TeTri wminda puri.
muri _ surnelovaqni fisi.
murtali _ bimZuri, usufTao, sazizRari.
murwa _ mdinaris erTgvari Tevzi.
muskuri _ erTgvari arabuli nelsurneleba.
mucliT mezRapre _ mkiTxavi.
mRamiobi _ Ramura.
myefari _ ZaRli.

myviraloba _ dro, roca xariremi yviriliT mouxmobs furirems; irmebis
              gamravlebis periodi.
mCxibavi _ igivea, rac grZneuli, jadosani.
mwvalebeli _
mwignobarTuxucesi _ (ist.) yvelaze didi moxele Zvel saqarTveloSi,
                     mefis moadgile.
mwuxri _ saRamos bindi, SeRameba, saRamos locva.
mWmunvare _ mwuxare.
mxevali _ (Zv.) nayidi qali. tyve qali, moaxle, xelze mosamsaxure qali.
mxolodSobili _ dediserTa.
mxce _ WaRara (Tma).
mjiRi _ muSti, muWi.
meqa _ religiuri centri Zveli arabeTisa.
misaqcieri || misaqcieli
mTavarTa sanaTlois ubani
mukattami
muxnarisa
melqisedek I
makedoneli




n
navardi _ 1. laRi, Tavisufali frena, siaruli, sirbili, xtoma, TamaSi. 2.
          gadat. SeuzRudavi moqmedeba, TareSi.
nakeli _ saqonlis ganavali (nexvi), rogorc sasuqi.
nakrelni _ (Zv.) frinelis bumbuli.
nakrZali (g)
namusrevi _ namtvrevi, narCeni.
nargizi _ bolqviani mcenare, ikeTebs moTeTro, moyviTalo an
           monarinjisfero yvavilebs.
nargile _ Tambaqos mosawevi mowyobileba. Sedgeba wylis WurWlis
nari _ 1. ekliani balaxi. 2. sawoli.
nati _ TalaTini, moqnili tyavi (saba).
naRvareva _1. mSrali xevi. 2. adgili, sadac Rvari miedineba.
naWlikari _ naCliqari, Cliqis nakvalevi.
nezvi _ dedali Rori, Txa an cxvari.
nekeri _kvirtebiani xis norCi totebi.
nefi (g) _
neqtari _ tkbili wveni, romelsac yvavilebi gamoyofen.
niamori _ kldis Txa, qurciki.
niri _ 1. wesi, rigi, gezi, msvleloba. 2. zne, xasiaTi.
niSa _ 1. modido TeTri niSani saqonlis Sublze. 2. amgvari 
       niSniani saqoneli.

niyvi _ saWmeli soko. aqvs wiTeli feris momrgvalo qita da moyviTalo
        fexi.
noveRsimusi _ bizantiuri xarisxi.
nuguzali _ igivea, rac muguzali, cecxlmokidebuli SeSa.
numizmatika _ mecniereba, romelic swavlobs Zvel monetebsa da medlebs.
narekvavi
nikea
niSaburi
nokorna
nikofsi
nazareveli
neroni _ romis imperatori.
nikifore kisermoqceuli _ XI_s. bizantieli feodali.



o
observatoria _ specialurad mowyobili Senoba astronomiuli Tu
                 geofizikuri dakvirvebebisaTvis.
odiSi, odiSeli _ samegrelo, megreli.
oTxaxmiT _ igivea, rac oTxamoRebiT (WenebiT).
olvili _ aSiiani samoseli  (saba).
omfori _ episkoposT mfarT mosixvedi (saba).
oraguli _ zRvis mozrdili sarewao Tevzi, qviriTobisas Sedis
            mdinareSi.
orani _ WaWaneba, modgma.
oratori _ mWevrmetyveli.
orboZali _
orxovi _ xaoiani safeni, xaliCa.
ospi _ dabali erTwlovani parkosani mcenare.
oteba _ gardaxvewa.
otebuli _ gadaxvewili, gaqceuli.
oqromkedi _ oqrosa da abreSumis erTad Sekrebili Zafi.
oqros godoli _ saTavso nelsacxeblebisaTvis.
oqrocurvili _ oqroTi daferili, mooqrovili.
oqsino _ xaverdi an farCa.
oyna _ ukana tanidan nawlavebSi siTxis Sesayvani xelsawyo.
oCani _ urCi, zarmaci, jiuti saqoneli
oxWani _
olTisi _ ZvelqarTuli qalaqi, amJamad TurqeTSia.



pP
paTosi _aRfrTovaneba, aRmafrena, mgznebareba, enTuziazmi.
pampula _ vinc sxvis gasarTobad masxrobs da imanWeba, takimasxara.
pani _ berZn. miTologia saqonlisa da mwyemsebis mfarveli RmerTi. SiSs
       hgvrida yvelas. adamianis saxis, Txis fexebis, rqebisa da wveris 
       mqone.
panRuri _ uknidan muxlis, fexis amokvra.

paraklisi _ saeklesio mRvdelmsaxureba, savedrebeli an samadlobelo
              locva.
paseqi _ ebraelTa religiuri dResaswauli.
pativiTa xilva _ rainduli misalmebis rituali.
patriciusi _ Zv. romSi privilegiuri wodebis warmomadgeneli.
paWiWi _ igivea, rac paiWi.
pergamenti _ igivea, rac etrati. gamoyvanili tyaviT, romelsac sawer
              masalad iyenebdnen.
peroin (123 _e gv.)
piramida _ 1. mravalwaxnaga sxeuli, romlis fuZe mravalkuTxedia,  ]
            waxnagebi ki saerTo wveros mqone samkuTxedebi.
            2. amgvari formis uzarmazari qvis akldama, samarxi, Zvel 
            egvipteSi faraonTaTvis.
piriscareSi _ xelze mosamsaxure, fareSi.
polemisti _ polemikis, kamaTis moyvaruli, sityvier paeqrobaSi
             daxelovnebuli admiani.
polifemi _ berZnuli miTologiis mixedviT erT-erTi ciklopis
             (calTvala goliaTis) saxeli.
polotiki _ rkinis ficari, brZolaSi mkerdTa da iRliaTa dasakravi
             (saba).
pontifeqsmaqsimum _ Zvel romSi
postiki _ kakbis maxe.
pompeusi
peroin
pani
polifemi
platoni
pankisi



J
Jami _ dro, xani.
Jami _ 1. Savi Wiri. 2. uJmuri, pirquSi adamiani.
Jamianoba _ Savi Wiris epidemia.
JamRaaRmwereli _ mematiane.
Jveri _ Sto, romelsac foTlebi SerCenioli aqvs.
JinJRvla _ wvrili wvima, Tqori.
Jruni _ monacisfero Wreli.
JRali _ 1. SavmowiTalo (feri). 2. SavTeTri, muqi, nacrisferi, ruxi.



r
rekandi _ didfoTola maRali mcenare. gamoiyeneba bostneulad, 
           samkurnalod, zogo _ dekoratiulia.
reliefi _amoburculi gamosaxuleba sibrtyeze.
reCxi _ gulma reCxi uyo _ guli Seutokda, raRaca ugrZno.
riali _ aurzauri, Sexla_Semoxla.
ride _ qalis Tavsaburavi, pirbade.
ritori _ mWermetyveli, oratori.
rkaneba _ Sebma, SeWideba.
robeti _daSlili vardis msgavsi ornameti.
rokva _ cekva.
roWo _ mozrdili frinveli.
rumbi _ Zroxis, mozveris an kameCis tyavis mozrdili tika Rvinis
        gadasatanad.
rZiarZia _ igivea, rac rZiana. balaxovani mcenare, gadanaWeridan cisferi
           siTxe amosdis.
roSka _ mwvervali xevsureTSi.



s
sabeli _ dasabmeli, Sesakravi Toki.
sagualis ZarRvi _ sisxlZarRvi, vena.
sagodebeli _ sasaflao.
sagoravi _ sabrZolo iaraRi _ lodis dasagorebeli (saba).
sadafe _ zogierTi moluskis niJaris Savi fena. warmoadgens
          sxvadasxvafrad moelvare nivTierebebs, iyeneben wvrilmani
          nivTebisa da samkaulebis gasakeTeblad.
sadebi (kuTx.) _ Waobi, WoWi.
sadiaco _ diacisTvis, qalisTvis gankuTvnili, Sesaferisi. aq. kaba.
saTaura _ moqarguli rgoli, romelsac qalebi TavSalze anu Ciqilaze
           ixuraven.
sairao _ iaros Sesakravi adgili. irao _ narnarad, mdored frena.
sakire _ adgili, sadac kirs wvaven.
sakmeveli _ surnelovani fisi, romelsac akmeven RvTismsaxurebis dros.
sakode _
salamuris jaWvi _ salamuri qalaqia sparseTSi, aq akeTebdnen saukeTeso
                    jaWv_saWurvels.
samani _ 1. sazRvari, mijna. 2. qva, romelsac asobdnen miwaSi saRzvris
         aRsaniSnavad.
samberi _ adgili, sadac imzirebian,ixedebian.
samefos spani _ ewodeboda qarTvel mefis xelqveiT sagangebo laSqars
samTvario _ 1. nerviuli avadmyofuri mdgomareoba, roca adamians ZilSi
             Cvevia siaruli da sxvadasxa moqmedebebis meqanikurad   
             Sesruleba. 2. aq wigni, mTvaris moqcevis Sesaswavli.
samkerde _ mkerdze dasamagrebeli niSani, aq mkerdis dasafari kavSani.
samkerduli _ cxenis aRkazmulobis nawili.  mkerdze amosakarvi Tasma.
samklave _ omSi an farikaobisas mklavze wamosacmeli liTonis firfita.
samogve _ maRalxarisxiani Txis tyavi.
samrelo _ samireulo qoxi, sadac qalebi dedaTawesis Sesrulebis dros   
            cxovroben (samireulo uwmunduri).
samsqvali _ lursmani.
samfareSosani
samwdeuri _ Rvinis sismeli WurWeli (Tasi, yanwi).
sanaxi _ qalaqis, kuTxis axlomaxlo mdebare adgiliebi, midamoebi.
saniadago _ yoveldRiuri.
sanukveli _ sanatreli, sasurveli.
saolavi _ qaCaCis zeviT saxsari, sadac cxens borkils adeben.
saostigno _ sakuWnao, berebis sasadilo darbazi.
sareceli _ sawoli, qveSagebi.
sarkineobi _ marTlmorwmune arabi, arabuli tomi.
sasanTlo koSki gv 251
sasoeba _ rwmena, imedi.
saubano _ salaparako.
satevari _ igivea rac xanjali.
safironi _ lurji an iisferi Zvirfasi qva. lurji aigundi saqalebo.  
            eklesiis nawili gankuTvnili mxolod qalebisTvis.
saqnieri _ xorcis naWeri moSinaurebul mtacebel frinvelTa
           mosatyueblad.
saybeuri _ cxenis aRviris Tasma, ybaSi amosadebi.
saydris iaraRi _ RvTismsaxurTaTvis saWiro nivTebi.
saCixe (saCexi, saCexe) _ SemoRobili adgili pirutyvis sadgomad, SeSis  
                         dasawyobad da a.S.
sacexvavi _ 1. rac unda cexvon. 2. riTac unda unda cexvon, marcvalT
            saZegvi (saba).
saZvale _ micvalebulTa samarxi.
saWoWmano _ sayoymano, saeWvo.
saWreTeli _ qvis an xis amosaWreli iaraRi.
sawmerTuli _ nifxavi, kabis qveS Casacmeli Sarvali.
sawolisuxucesi _ Tanamdeboba samefo karze, saxlTuxucesi, saxlis
                    gamgebeli.
sasababo – puris sacxobi.
saxmili _ 1. raSic cecxls anTeben. 2. cecxlis siyvarulisa.
saxnisi _ saxvnelis nawili, romelic belts Wris da irebs.
saxoci _ riTac rames ixocav (cxvirsaxoci).
saxundami _ 1. adgili sadac monadire usafrdeba nadirs, 2. igive arca
             bunagi.
sajurumo _ sajarimo, jarima, aq xatis nagebobebis nawili.
sajinibo _ Tavla, cxenebis sadgomi.
sevastori _ bizantiuri xarisxi.
seli _ skami.
seljukiani _ Turquli modgma.
sefe droSa _ samefo droSa.
sefe qali _ mefis sisixlis moaxle didgvarovani qali.
sve _ bedi, bediswrea.
svintri _ tyis balaxovani mcenare SroSanisebrTa ojaxidan, ixmareba
          saWmelad.
sviringi _ yvavilis an keTris Sedegad gamosuli muwuki.
siTvi _
simZimili _ mwuxareba, dardi.
singuri _ erTgavrovani wiTeli minerali, misgan iReben vercxlis wyals,
          iRebdnen wiTel saRebavs.
singuriseferi _ erTgvari wiTeli.
sinsilianni _
siri _ Citi, frinveli.
siZvis diaci _ msubuqi yofaqcevis qali, kaxpa.
siWarmage _ Warmagad yofna, Warmagi _ xanSi Sesuli vaJkacuri ieris
             mqone mamakaci.
skamarangi _ ese ars Zvirfasad da yavilovnad nakeri oqros TmiTa (saba)
              didebulTa erTgvari samosi.
skiptra _ samefo kverTxi, umaRlsesi Zalauflebis niSani.
skore _ cxovelTa ganavali.
sodomis codva _ mamaTmavloba.
sosani _ erTwliani mcenare baiasebrTa ojaxidan, mowiTalo moiisfro 
          yvaviliT.
sosanisferi _ mowiTalo-mooisfro.
soxane _ miwis iataki.
spa _ jari, laSqari.
spasalari _ jaris ufrosi, mxedarTmTavari, sardali.


srbola _ sirbili, rbena.
             mqone mamakaci.
skamarangi _ ese ars Zvirfasad da yavilovnad nakeri oqros TmiTa (saba)
              didebulTa erTgvari samosi.
skiptra _ samefo kverTxi, umaRlsesi Zalauflebis niSani.
skore _ cxovelTa ganavali.
sodomis codva _ mamaTmavloba.
sosani _ erTwliani mcenare baiasebrTa ojaxidan, mowiTalo moiisfro 
          yvaviliT.
sosanisferi _ mowiTalo-mooisfro.
soxane _ miwis iataki.
spa _ jari, laSqari.
spasalari _ jaris ufrosi, mxedarTmTavari, sardali.
srbola _ sirbili, rbena.
stavra _ Zvirfasi qsovili, sqeli farCa, oqrosqsovili.
statistic _ uZravi rolis Semsrulebeli.
???? _ xalxuri Casaberi sakravi.
stiqioni _ bunebis mZlavri movlena.
strategia _ omis warmoebis mecniereba, omis warmoebis ostatoba.
???? _ berZeni sardali.
stratiosi _ meomari biznatiis jarisa.
???? _ feradi naqargi qsoviliraimeze gadasafareblad, kedelze
      Gasakravad.
sulTaTana _ micvalebulis sulis mosaxseneiebli sagalobeli.
susambari _ mravalwliani mcenare, aqvs farTo surnelovani foTlebi.
sufiebi _ sufisturi mistiuri seqtis wevri
sZilispiri _ sagalobeli.
saxamlavi –
salmasuri
samTavro _ cnobili eklesia mcxeTaSi.
safurcle
sarkineTi _ mTas ewodeba, mcxeTidan dasavleTiT mdebareobs.
senaqerimi



t
tabavi _ 1. xos mozrdili sinismagavri TefSi, Cveulebriv xmaroben  
         xorblis sarkvevad, 2. igivea, rac tabla (dabali magida).
tabla _ 1. dabali magida, 2. tabake, xonCad dawyobili sanovage, rac
          mekvels Semohqonda axaliwlis dilas ojaxSi.
taepi _ 315 gv. Striqoni, a strofi, xana.
taiWi _ kargi sajdomi cxeni, bedauri.
talad dogma _ darajad dogma (tala-guSagi, yarauli).
tali _ Srami, morCenili iarisgan darCenili niSani, laqa.
talaveri _ Zv. tansacmeli, an xeebiT agebuli da vaziT gadaxuruli
             saCrdilobeli, fanCaturi.
talani _ grZeli gasasvleli, derefani.
tarabua _ Sulos amosaxvevi, Carxi ) saSulove, tarabua daesmeva _ igive
           rac Tavbru daesxa.
tarani _ aq saomari iaraRi, Tevzi saxeoba.
taranti _ cixis kedlebis Sesamusi iaraRi.
tarseoni _ maRalxarisxovani Txis tyavi.
tafobi _ dacemuli, Cavardnili adgili mTebs Soris.
taqti _ zomoerebis grZnoba, TavdaWera.
taZreuli _ amala qarTvelTa mefisa.
taxta _ unagiris kexis win da ukan amoSverili nawilebi.
tevri _ xSiri daburuli gauvali tye.
tvifari _ raime masalaze (liTonze) pirukuRma amoburculi
           gamosaxureba anabeWdis misaRebad, Stampi, beWedi.
tiara _ 1. Zvel aRmosavleTSi mefeebis, qurumebis Tavsaburavi 2. romis 
          papis gvirgvini (mRvdelmTavarTa qudi).
tiliWamubi _ Crdilokavkasiuri tomi.
tkarcali _ maRali, mkveTri xmiT sicili, kiskisi, tkrciali.
tle _ sicxianis sadebi wamali.
toilo _ igivearac borkili, Toki an jaWvi cxenis fexebis Sesakravd
tori _ zogierTi didi cxovelis fexi, toti, TaTi.
totemi _ zogierT primitiul xalxSi xalxSi cxoveli (iSviaTad
          mcenare), romelsac Tayvans scemen, rogorc tomis winaparsa da  
         mfarvels.
trireme _ sazRvao xomaldis saxe.
triumfi _ 1. Zvel romSi sazeimo Sexvedra gamarjvebuli sardlisa da 
           jarisa, 2. didi warmateba, brwyinvale gamarjveba, amiT                    
           gamowveuli zeimi.
tusaRi _ patimari.
tyapuWi _ cxvris tyavisgan Sekerili zeda tansacmeli.
tyirpi _ 1. elenTa, 2. aranormaluri kanqveSa siwiTle sxeulis
         romelime nawilSi.
tyirps gaagdebinebs _ ZalRones gamoaclis, daqancva.
tao
tarxoji (Tarxoji) da kaxai _ qarTveli partiotebi, romlebic awama
                                 buRa Turqma.



u
uazno _ mdabio.
ubelo _ Seukazmavi (cxeni).
ubiro _ 1. uswavleli, gaunaTlebeli, uvici, umecari, 2. aseTi adamianis 
         maxasiaTebeli (sityva, laparaki).
uzangi _ unagiris nawili, fexisSesadgmeli rkinis rkali, avJandi.
ubmo _ jer kidev uWmeli (diliT).
ukvarcxlbeko _ usafuZvlo (kvarcxlbeki _ Zeglis, qandakebis da misT. 
                 safuZveli).
ulo _ Znis Sesakarvi, dagrexili sveli namja.
umaruli _ kalis nacari, nelsacxebeli kanis maTeTrebeli.
umrwemeri _ mere Sobili (saba) umcrosi.
unabi _ 1. subtropikuli mcenare, isxams moyviTalo-moyavisfro wiTel
        kurkian tkbil nayofs 2. am xis nayofi.
uJmuri _ 1. mikuarebeli, uaxsiaTo, 2. cudi, usiamovno, 3. koSmaruli
          sizmari majlajunaTa, 4. erTgvari seni _ gaciebisagan tanSi
          mtvreva.
uridod _ usircxvilod.
urumebi _
usieri _ gauvali, uRrani, udaburi tye.
utevani _ 143 biji (saba).
uSxuli _ mcenare erTgvri.
uxiagi _ Tavneba, axirebuli, ukmexi.
ujiaTi _ 1. gaugonari, Seusmenari, Tavneba, jiuti, kerpi, 2. aseTi
          adamianis Sesaferi xasiaTi, laparaki.
ufliscixe _ kedelSi nakveTi cixe-qalaqi goris maxloblad, gadmocemiT              
              daarsebulia uflosis mier.
uxtive _ olTisis somxuri saxelwodeba.


f
fakiri _ arab. Raribi,moxetiel beri.
falangebi _ 1. xelisa da fexis TiTebis mokle zvlebi, 2. Celtis kari, 3.    
              nabdis saxli (saba).
falani _ palani, viris an aqlemis kurtani.
fanatizmi _ religiuri rwmeniT ukiduresi gataceba, brmadmorwmuneoba.
farangi _ savele karavi laSqrisa.
fardafi _ msxvili maudis Zafis uxao qsovili safenlad an kedelze
            gasakravad.
fareSi _ TavadaznaurTa Sinamosamsaxure, xedze mosamsaxure.
fareSeTuxucesi _ fareSTa ufrosi, winamdgomi.
fariseveli _ flidi, TvalTmaqci, cbieri.
fasadi _ Senobis wina nawili.
farsuli _
farfli (peplisa) _ aq frTebi.
farCa _ 1. Zvirfasi abreSumis qsovili.
fafaxi _ bewviani tyavis maRali qudi.
faSati _ dedali cxeni (viri), Waki.
fatimidebi _ arab. Xalifis egvipturi dinastia.
ferxisai _ ferxuli, jgufuri cekva.
ferxuli _ qarTuli jgufuri cekva simReriT.
fetvi _ pureuli mcenare.
fexkavSa _ ????? cxeni.
fTila _ gaCeCili an gapentilimatylis xelisgulisodena nawili,
         romelic Semdeg unda daarTon.
fiala _ Rvinis sasmisi, jamis formis.
fiqali _ fenovani qani, skdeba Txel-Txel firfitebad.
ficvercxli _ RvinoSi Cayrili vercxlis Sesma Zmad Seficvis niSnad.
fiwale _ fSav-xevsurTa Zveli warmarTuli RvTaeba.
fiwali _ Tivis Znisa damisT. asaRebi iaraRi.
foreji _ didi winwkali, xali.
fortli _
foCvi _ fardaze, sufraZe, samosze movlebuli dakidebuli Zafebi.
foxriki _
freska – wylis saRebavebiT Sesrulebuli mxatvroba axlad
          Selesilkedelze an Werze.
friad _ didad, Zlier, Zalian.
fribo _ arSia kedlisa, xaliCisa.
funduri _ funiT mkvebavi xoWo.
fSani _ 1. mdinaris piras gamavali wyaro, 2. mdinaris patara Senakadi.
fxove _ fSav-xevsureTi.



q
qadili _ 1. muqara. 2. Tavsa qeba, kvnexa, trabaxi.
qaTibi _ qalis xaverdis bewvSemovlebuli zeda samosi.
qalta _ irmebis jogi.
qamandi _ cxovelis dasaWerili yulfiani sasroli Toki
qarafi _ didi friali klde.
qafuri _ Zveli specifikurisunis mqone uferuli siTxe, iyeneben
          medicinaSi.
qedani _ gareuli mtredis erT-erTi saxeoba.
qedi _ 1. muSa saqonlis kiseri,uRelis dasadebi adgili, 2. adamianis
       adgili.
qevqevi _ 1. cxenis koxtad tareba. 2. cxenis miqcev-moqceva (saba).
qeiburi _ grZeli, frTamaRali isari.
qereWo _ 1. mwerTa frTa (saba). 2. qercli. 3. qurqi.
qerubini _ guli aRdgomili (saba), angelozi.
qiburji _ pirgapobili momcro isari.
qimera _ 1. berZnul miTologiaSi cecxlismfrqveveli urCxuli,
          romelsac aqvs lomis Tavi, Txis tani, gvelis TaviT
          dasrulebuli kudi. 2. fantastikuri arseba.   
           3. ganuxorcielebeli ocneba.
qinaqina _ TeTri, mwvane fxvnili, malariis samkurnebeli wamali.
qirdva _ dacinva, gakilva.
qirmanuli _ Zveleburi Zvirfasi matylis qsovili.
qnari _ simebiani musikaluri sakravi.
qonguri _ Cv. ixmareba mr. ricxvSi, cixesimagrisgalavanze koSkebad
           daSenebuli dakbiluli svetebi.
qorbudiani _ xarirmis (romelsac datotvili rqebi aqvs) epiTeti.
qorepiskoposi _ kaxeT-hereTsa da winarTa qveyanas VIII-X ss-Si
                  ganagebdnen qorepiskoposebi.
qosa _ bunebrivad uwevr-ulvaSo mamakaci.
qosi _ spilenZis doli.
qristes mosaydre _ macxovris magier (kaTolikosi, patriaqi).
qumeli _ moxaluli marcvlis fqvili.
qurumi _ warmarTuli ??? msaxuri, romelic asrulebda msxevrplis
          Sewirvis rituals.
quSamomjadri _ aqoSinebuli.
quSi _ igive arc pirquSi.
quCabandi _ patara viwro Cixi.
qorti
qordi
qairo
qarTli

qarTlosi _ miTiuri winapari qarTvelTa.
asive


R
Radroba _ daundobloba (saba).
RalRai _ erT-erTi tomi Crd. kavkasiaSi.
RalRa _ Waobis momcro frinveli.
RanZli _ tyis balaxovani mcenare, iyeneben saWmelad.
RaRadisi _ RaRadi, xmamaRla Tqmuli mowodeba.
Rwvi _ loya.
Rvelfi _ ferflmodebuli nacriani nakverCxali.
Rirkili _ 1. Rili, Rir-kili Seixsna. 2. abreSumis grexilis nakvanZi
            Rili.
RiWa _ balaxovani mcenare, ixmareba mxlad.
RiWini _ Tavmomabezrebeli Txovna, xvewna.
RoRi _ matitesebrTa ojaxis mravalwlovani mcenare, iWmeba.
Roji _ 1. eSvi. 2. didi uSno. winwamoSverili kbili.
Rriante _ Rrma da viwro xevi, xrami.
RarTiskari
RalRai



y
yavli _ gansazRvruli, daTqmuli dro raime pirobisa.
yanCa _ wylis didi maRalfexebiani, grZelkisera da grZelniskara
        frinveli.
yveruli _ dakodili mamali (qaTami).
yvrimali _ loyis zemo nawili (yvrimalis Zvali).
yirbimi _ wiTeli (Turq.).
yomobazoba _ yomari aris koWis an kamaTlis, erTgvari TamaSi. yomarbazoba _ yomaris TamaSi
yore _ 1. qvisa da misT. grova. 2. ukirod utalaxod nagebi qviskedeli.
yrantali _ yvavis, yornisa da misT. xmianoba.
yarayumi _ udabno.
yveliscixe _ zemo qarTlis umtkicesi cixe-simagre.
yinwvisi _ monasteri qarTlSi, qarelis raionSi.


S
SaveTi _ saiqio.
Sambi _ maRali da msxvili balaxi.
Sandali _ sanTlis Casadgmeli, sasanTle.
Saravandi _ 1. sxivi, Suqi, brwyinvaleba. 2. samefo gvirgvini msgavsi
             sxivTa (saba).
SarbaTi _ SaqriTa da xilis wveniT damzadebuli tkbili sasmeli.
Saqi _ 1. simaRleze damdgari koWi. 2. wlisdedali cxvari, orjer
       Gaparsuli.
Sevdomeba _ Sewynareba, patieba.
Sezikuli _ SeWedili, Semkobili, morTuli.
Semsmeneli (Semasmeneli ) ambis momtani.
Semusvra _ ganadgureba, gaJleta, akleba, darbeva.
Sibi _ 1. Zewkvi. 2. godris, lobios da mis Tavze gadavlebuli wneli
        simtkicisaTvis 3. kedlis wibo.
Simunvari _ dedoflis an didgvarovani mandilosanis moaxle.

Solti _ 1. tyavis, viwro naoWebis grZeli wnuli. 2. saqalamned daWrili
          tyavi.
Srameli _ mTavar nagebobasTan miSenebuli sadgomi, fligeli.
Staxsi _ nelsurnelovneba (saba).
Suka _ viwro quCa, orRobe.
Sulti (a) _ mamakaci, romlis movaleobaa dReobaSi sofels ludiT
             gaimaspinZldes.
Suni _ dedali jixvi.
Surisdari _ bilikebi mTaze.
Sufxa _ mcenare erTgvari.
Sjuli _ ejuli, esa Tu is religiuri moZRvreba, sarwmuneoba.


C
Cakuratebuli _ Casuqebuli.
Calma _ musulman mamakacTa Tvasaburavi.
Carbi _ 1. tuCi, bage. 2. mtacebeli frinvelis niskarti.
Cardaxi _ 1. sasaxlis banis nawili, svetzedadguli da gumbaTiT
           gadaxuruli. 2. urmis Walebze gadayvanili fardagiT 
           dafaruli kamara. 3. xevsuruli cixe-koSki kedelze.
Cafxuti _ meomris erTgvari liTonis Tavsaburavi.
CaCxi _
Cia _ patara tanis, dabali da gamxdari adamiani.
Ciali _
Cirgvi _ dabali buCqi.
CorTi _ cxenis sirbili, roca fexebs iseve adgams, rogorc siarulisas.
Cofura _ nayvavilari, saxedakeknkili.
Craqve _ aryis xis qerqi, romelsac kvaris magier sanTlad xmaroben.
Cuglugi _ 1. mcire weraqvi, 2. najaxis msgavsi saomari iaraRi
CuxCarxi _ CuxCTa winamdgomi, ufrosi.
CuxCi _ qondaqari, mcveli mefeTa.
Cqami _ raisme xma, mcire gaxmaureba.
Cqerali _ CamCqeri, wyalvardnili.


c
cargvali _ cis karavi, ca.
ceremonia _ 1. oficialuri zeimi, gansazRvruli wesiTa da rigiT.
             2. gadaWarbebuli pirobiTobis dacva qcevaSi.
cercvi _ parkosani mcenare.
cvedani _ sqesobrivad Uzluri mamakaci, impotenti.
cvili _ sanTeli, moyviTalo nivTiereba, romelsac futkebi
         gamoimuSaveben da romlisganac ageben fiWas.
cimori _ mdinaris erTgvari patara Tevzi.
cinikuri _ cinizmiT gamsWvaluli, cinizmi _ zneobisa da wesierebis
            normebis abuCad agdeba, Tavxeduri gulaxdiloba.
cmeli _ gadaumdnari qoni, cximi.
cxenkeTiloba _ kargi cxenis yola.
cetiniumi
cxinvalis cixe
cxrakara


Z
Zevsi _ zevsi berZ. minoTogiaSi, uzenaesi RvTaeba.
Zeli _ xe, mori.
Zna _ momkili TavTavis kona, aseTi kona zvinad damdgari.
Zoweuli _ 1. Zowisferi (marjnisferi). 2. aseTi feris Zvirfasi qsovili. 
 N          3. porfiri.
ZurZukni _ tomebi Crd. kavkasiaSi.
ZuZumte _ vinmesTan erTad erTi ZuZuTi gazrdili (magram ara misi da an
           Zma).


w
walami _ vazis nasxlavi.
waldi _ xistariani, wvermokauWebuli sakafavi iaraRi.
wamoyo _ TvaliT aniSna.
warxocva _ waSla, ukvalod gaqroba.
wasxma _ wayvana.
wawali _ 1. satrfo, romelTanac qorwineba akrZalulia (faSavi).
          2. Zmobili an dobili (xevSi).
wilamuri _ CiCilakis burbuSela.
winarni _ kavkasiuli tomebi Zvel qarTlSi, TeTri aragvis pirad
           binadarni.
wiTeli waRebi _ biznatiel imperatorTa erT-erTi regalia.
wuRa _ rbili, uyelo an dabalyeliani fexsacmeli.
wyrTa _ ars idayvTagan TiTis wveramde sigrZis Zveleburi sazomi.



W
Wavli _ 1. wylis zedapira mcire sistemuri rxeva, 2. msxvili nawnavi
          Tmisa, kululi. 3. banjgvli, xao, bewvi. 4. amonadeni wylis an  
          airis sveti, Sadrevani.
Waki _ faSati, dedali cxeni, viri da a.S.
Wanari _ saSualo zomis mdinaris Tevzi.
Wangi _ 1. brWyali, klanWi (frinvelis). 2. fexze dasamagrebeli
        namglismeburi liTonis mowyobiloba boZze asaZrmad.
        3. Tmis saxvevi mowyobiloba.
WaRi _ Camosakidebeli gasanaTebeli mowyobiloba, romelzedac ramdenime
       eleqtronaTura an Sandalia.
WaSnagiri _ WaSnikis (gemos) gamsinjveli, Rvinis SemrCeveli (Zveli
             Tanamdebeoba samefo karze).
Wianuri _ simabiani sakravi.
Wiadi _ Rublidan, nislidan mzis gamoSuqeba.
Wiaqve _ patara moyviTalo-momwvano Citi, beRurisebrTa.
Wili _ 1. mravalwlovani balaxovani mcenare. 2. papirusi.
Wilyvavi _ yvavis msgavsi momcro frinveli.
Wvinti _ wveti.
Wona _ aRdgomis wina dRes misalocad kardakar isruli da mRera.
WoWi _ miwamde damdgari wyali, Waobi.
WiWmani _ yoymani, meryeoba.
WroRa _ moyavisfro, Wreli.
Wruta _ patara, wvrili Tvalebi.
Wyuta _ patara, iswormasworo, uxeoro (iTqmis zog xalxze), Wyuta vaSli.


x
xalifa _ nacvali, muhamedis mefobis Semdgom taxtze asuli pirebi.
xazarebi _ Crd. kavkasiaSi mosaxle tomebi.
xalmi (xalami) _ yvelis Sesanaxi, didi Tixis qoTani.
xamli _ fexsacmeli, wuRa.
xandaki _ Txrili, sangari.
xaraCo _ Senobis kedelTan gamarTuli xis droebiTi nageboba.
xarisxi kibisa _ aq safexuri.
xarixa _ 1. risamegadasakideblad, gadasaRobad gadebuli  ???.
          2. moajiris nawili, rikulebzegadadebuli Zeli.
xarCa _ zomieri frTa da birbrtyeli isari.
xarWa _ sayvareli, siZvis diaci.
xatbeTi _ CineTi.
xatiauri _ Wreli.
xationi _ xatsi, dReobaSi misuli.
xaSari _ simindis foci.
xelTai _ astrologiuri wigni.
xelketi _ mokle keti, joxi.
xvadabuni _ didi farTobis kargi saxnav-saTesi miwa.
xvavi _ 1. marcvlovanTa (xorbali, simindi). 2. baraqa, siuxve.
xvastagi _ msxvilfexa saqoneli.
xvati _ didi sicxe, papanaqeba.
xviara _ mcenare, romelic rameebze daxveviT izrdeba.
xvimra (xvimari) _ wiqsvilis qvis zemoT dakidebuli ficris yuTi,
                   saidanac marcvleluli kriWaSi Cadis.
xibani _ droebiT sxvas Sekedlebuli piri.
xnuli _ rac moxnes, naxnavi.
xobokvera _ rqovani an Zvlovani fari, romeliczed faravs kibos, kus da
             misT.
xorageuli _ xoragi, sursaT-sanovage, saWmeli.
xorgi _ yinulis didi natexi wyalSi.
xoSori _ saSualod dafqvili.
xseni _ yviTeli siTxe, romelic mSobiares aqvs rZis mosvlamde ZuZuSi.
xundi _ mtredis bartyi.
xundi _ 1. fexis borkili. 2. didi nadiris dasaWeri.
xuSturi _ axirebuli survili.



j
jabani _ mxdali, naCari.
jaglagi _ gamxdari, uxeiro (cxeni).
javardeni _ xmali erTgvari.
janRi _ nisli, burusi.
jaxveli _ Zaxveli, saSualo sididis buCqi.
jvarismtvirTveli _ episkoposi anu mRvdeli, romelsac jaris win unda
                      earna da Zeli-cxovelis nawilebiani jvari unda   
                      etarebina (ix. “xelmwifis karis garigeba”).
jvalo _ uxeSi qsovili, romelsac Txis bewvi urevia.
jiqur _ Seupovrad, mourideblad.
juba _ 1. ganieriwamosasxami xalaTi. 2. dabambuli kurtaki. 3. Sinauri
        Salis kaba.
jvris monasteri



h
hazarti _ azarti, Zlieri gataceba raimeTi, Tavdaviwyeba.
halebi _ qalaqi.
halucinacia _ mcdari mxedvelobiTi, smeniTi, ynosviTi an SexebiTi aRqma,
               romelic gamowveulia tvinis moqmedebis darRveviT.
harele _ rbili jiri (orpirad moqnili tyavi).
harmonia _ risame mwyobri SeTanxmeba, Sexameba.
hellenuri _ eliniuri, ZvelberZnuli.
helo _ aq finiSi.
hereTi _ saqarTvelos istoriuli kuTxe.
hermesi _ ZvelberZnuli RvTaeba, romaelTa _ merkuri.
hipodromi _ sagangebod mowyobili moedani cxenebis saWeneblad,
             Sesajibrebad.
horoli _ erTgvari Subi.
himeros _ ZvelberZnuli RmerTi mijnurobisa.



    

    შოთა რუსთველი - "ვეფხისტყაოსანი(შესწავლილი მასალის გამეორება)

# 1

ambavi rostevan arabTa mefisa
1.rostevanis daxasiaTeba.
2.mefis mxolodSobili asuli – TinTini.
3.TinaTinis portreti.
4.mefis TaTbiri vezirebTan.
5.avTandilis vinaoba.
6.TinaTinis gamefeba.
7.asulis Tavmdabloba.
8. mamis darigeba.
9. nadimze mefis mowyena.
10.sograt vezirisa da avTandilis ganzraxva: mefe gaamxiarulon.
11.mefis mowyenis mizezi.
12.avTandilis saqcieli (gaRimeba) da rostevan mefisagan uvneblobis firmanis aReba.
13.mefe rostevani TinaTinis mzes ificebs.
14.gadawyvites Sejibrebodnen erTmaneTs nadirobaSi.
15.mefis 12 msaxuri da avTandilis yma - Sermadini.

·         sazepiroebi:
33- e str. iyo arabeTs rostevan...
34 - e „sxva Ze ar esva mefesa...
35 - e „misi saxeli TinaTin...
me - 40 „Tuca saxeli TinaTin...
41 - e „avTandil iyo spaspeti...
42 - e  „gulisa missa mijnuroba...
48 - e „mamisa taxtsa sajarod...
49 - e  „ubrZana nu stir...
50 - e „vardsa da nexvsa vinaTgan...
51 - e „mefeTa Singan siuxve...
52 - e „ ama mamisa swavlasa...

#2
rostevan mefisa da avTandilis nadiroba
1.diliT TeTr taiWze amxedrebuli avTandili ewvia rostevans da sanadirod miiwvia.
2.nadirobdnen: irmebze, Txebze, kanjarsa (gareuli viri) da qurcikze.
3.mindori nadirobiT galies. miadgnen mdinares, romelsac tyiani napierbi hqonda. nadirma tyes Seafara Tavi.
4.mefisa da avTandilis laRoba-gajibreba.
5.nadirobis Sedegi:
„orTave erTgan mokluli yvelai aTjer ocia, magra avTandils ocTa ufrosi dauxoca“
((200=110+90) (110-90=20)
sxvaoba iyo nanadirevis xarisxSic.
6. mefis sixaruli:
„mefesa ese ambavi uCs, viTa mRera nardisa“.
7. daRlili monadireni gasagrileblad sxdebian xis ZirSi.
8.Tormeti msaxuri marTavs gasarTob TamaSs.
„TamaSobdes da ueWvretdes wyalsa da pirsa tyisasa“.

·         sazepiroebi:
st. 74 -e „dilasa adre movida...
st. 83 - e „orive erTagn mokluli...
st. 86 - e „mefesa ese ambavi uCs...


#3
naxva arabTa mefisgan mis ymisa da vefxistyaosnisa
1.araCveulebrivi garegnobis ucxo moymis naxva.
2.ucnobi raindis portreti.
3.rostevanis msaxurma ucxo moymes moaxsena: mefe gixmobso, magram vera gaagona ra.
4.msaxuris dabruneba mefesTan.
5.mefe rostevani 12 msaxurs agzavnis ucxo moymis Sesapyrobad.
6.abjris JRarunze gamofxizlebuli ucxo raindi Tavs aridebs rostevanis msaxurebs.
7.rostevanis msaxurebma ganizraxes raindis Sepyroba, magram ucxo moymem isini maTraxiT daxoca.
8.mdevari.
9.avTandili da rostevani gamoudgnen ucxo rainds.
10.ucxo Wabukis gauCinareba.
11.mefis daRoneba, sawol oTaxSi Caketva. mas mxolod avTandili axlavs.
12.TinaTini gaigebs rostevan mefis dadardianebis ambavs, magram Tavisi misvliT ar awuxebs mamas.
13 cota xnis Semdeg rostevani Tavad uxmobs TinaTins.
14.asulis rCeva:
„kacman saqme mogvigvaros  eWv Wmunvasa ese sjobdes“.
15. mefis davalebiT erTi weli eZebes rostevanis msaxurebma ucxo moyme, magrama amaod.
16.mefe rostevani vefxistyaosan moymes moCvenebad CaTvlis da ganagrZobs mefur cxovrebas.


·         sazepiroebi:
86 - e „naxes ucxo moyme vinme...
87 - e „mas tansa kaba emosa...
96 –e „TvalTa xeli ukuivlo...
97 - e „“ monaTa xeli gamarTes...
me-100 „ra cna, mefe movidao...
112 - e „ucxosa da sakvirvelsa...

N

 #4
TinaTinisgan avTandilis gagzavna mis ymis saZebrad

   1.Sin, sawol oTaxSi molxeniT mjdar avTandils (Cangze ukravda) TinaTins zangi msaxuri arabeTis axal mefesTan uxmobs.
   2.TinaTini Sianur atmosferoSi miiRebs avTandils, ekiTxeba ici rad gixmeo?
   3. mijnurTan pirispir SeyriT dabneuli avTandili mefes sTxovs, Tqvenve mibrZaneT, ra gsurTo?
   4. TinaTini avTandilisgan ormag samsaxurs moiTxovs: avalebs mas ucxo moymis ambis gagebas. gamoutyda mijnurobaSi  da erTgulebis fici misca.
   5.sami wlis vada.
   6. TinaTinisa da avTandilis daSoreba.
   7.avTandilis sixaruli da sevda.
   8. diliT avTandili rostevan mefesTan midis sadarbazod. ejibis (msaxurTuxucesis) piriT mefes sTxoves, mterTa dasamorCileblad wasvlis uflebas.
   9.rostevani, ejibis piriT, dasturs aZlevs avTandils.
   10.avTandili Sedis mefesTan da,mterTa dasapyrobad wasvlis nebarTvis micemisaTvis, madlobas moaxsenebs.
   11.rostevanTan gamoTxoveba.
   12.avTandili midis Tavis mamulSi, romelic arabeTis sataxto qalaqidan 20 dRisa da mravali Ramis savalzea.
   13.avTandilisa da misi msaxurebis Sexvedra.
   14.avTandilis erTguli msaxuri Semardini.
   15. avTandili Sermadins xvaSiads umxels.
   16. Sermadini avTandils daxmarebas aRuTqvams da sTxovs, Tan waiyvanos.
   17.avTandili Sermadins avalebs mamulis patronobas.
   18.avTandili werilobiTi sabuTiT tovebs Sermadins Tavis nacvlad.


·         sazepiroebi :
127- e „gaZarcvilsa tansa emosa...
34 -e „asre giTxra samsaxuri...
135 - e „Sengan Cemi siyvaruli...
136 - e „ samsa Zebne weliwadsa...
137 - e „ficiT giTxrob, Sengan kide...




#5
wigni avTandilsa Tavis ymaTa Tana
1.avTandili Sermadins Tavis msaxurTaTvis werils utovebs, romelSic sTxovs maT:
„me damaxvedreT samSoblo mterTagan dauleweli.“
2.avTandili msaxurebisgan moiTxovs, daemorCilnon Sermadins.
3.erTi wliT mividivar, saqme gamomiCnda. Tu SermadinsTvis daTqmul dros ar movedi, migloveTo.
4.avTandili samgzavrod gamoewyo, welze oqro Semoirtya.
5.avTandili, msaxurebTan erTad, sanadirod wavida da nadirobis dros gaipara.
6.Sermadini msaxurebs waukiTxavs avTandilis werils da isinic emorCilebian patronis nebas.
·         sazpiro:
172 - e str. „saqme rame moc Tavsa ze....

#6A
avTandilisgan  mis  ymis  Zebnad  wasvla

1.avTandili tovebs arabeTs.
2.sevda TinaTinTan ganSorebis gamo.
3.avTandilma bevri ixetiala. mas miwa hqonda taxtad da mklavi-sasTumlad.
4.avTandilma 2 weli daA 9 Tve amaod eZeba ucxo moyme. xetialisas moxvda ukacriel adgilas.
5.avTandilma am ZebnaSi vissa da raminze  meti gasaWiri naxa.
6.mTis mwvervalidan avTandilma dainaxa 7 dRis savali mindori. mTis Ziras wyalmarCaxi mdinare Caedineboda, romelzec gadasavleladac xidi ar iyo saWiro. mdinares orive napiri tyiani hqonda.
7.avTandili yoymanobs, dabrundes Tu ara Sin?
8. avTandili mindors daadga. moSivda, inadira rostomis mklavze ugrZesi isriT, cecxli daanTo nanadirevis mosamzadeblad.
9.anazdad, 6 adamiani gamoCnda. 3- qveiTi iyo, 3- cxenosans ki 3 Sekazmuli cxeni mohyavda. avTandilma isini mekobeebs miamsgavsa.
10.avTandilma mSvilds xeli daavlo da mxiaruli saxiT Seegeba ucnobebs usiamovnebis Tavidan asacileblad. naxa, or qveiT wverosans TavSi daWrili uwveruli Wabuki mohyavda.
11.qveiTebi xataeli Zmebi aRmoCndnen. am mxareSi erTi Tvis manZilze nadirobdnen. Semdeg SekamaTdnen, maT Soris vin iyo  ukeTesi monadire. davis gadasawyvetad msaxurebi Sin gaistumres, nanadirevic gaatanes. TiTo Zmam  TiTo meabjre daitova da cal-calke daiwyes nadiroba.
12.ucxo moymesTan Setakeba.
13.avTandilma Tavis adgili da nanadirevi dauTmo xataelebs, TviTon ki ucxo moymes daedevna.
14.avTandilma ucxo moymesTan urTierTobis damyarebis Wkvianuri gza airCia.
15. ucxo moymem da avTandilma 2- dRe da Rame iares mSier-mwyurvalebma ugzo-ukvlod. bolos gamoCnda gamoqvanulebiani kedlebi da Sambnarnapiriani mdinare.
16.erT-erTi gamoqvabulidan ucxo moymes gamoegeba SavebSi Cacmuli qali, romelsac im raindma asmaTi uwoda.
17.avTandilis gaoceba qal-vaJis tirilis gamo.
18.diliT ucxo moyme kvlav Sejda cxenze da sadRac wavida. avTandilma ki asmaTTan gasaubreba gadawyvita.
·         sazepiro:
187 - e „yoveli piri qveynisa movlo...
209 - e „anazdad moyme gamoCnda..
N


#7
ambavi  avTandilisa,  asmaTs  rom  eubneba  qvabSigan
1. asmaTi avTandilis danaxvaze tirils iwyebs da tariels uxmobs saSvelad.
2. avTandili cdilobs, daamSvidos SeSinebuli qali.
3. asmaTi ucxo moymis ambis Tqmaze uars acxadebs, am ambavs kalamic ki ver gadmoscemso.
4. avTandili cdilobs mokvlis muqariT daaSinos qali da ise Seityos ucxo moymis ambavi, magram amaod.
5. avTandili mesamed icvlis taqtikas da asmaTs Tavs abralebs mijnurobiT.
6. qali avTandils daxmarebas hpirdeba da raindisgan morCilebas moiTxovs.
7. avTandils qalis sityvebi agonebs „ WaSi Cavardnil kacis igavs“.
8. ucxo moymis gamoCena da avTandilis damalva.
9. ucxo moymes Wamis Tavic ara aqvs. is iZinebs da maleve iRviZebs tiriliT.
10. tarielis mobrunebis mizezia monadire mefesTan gadayra.
11. asmaTi tariels urCevs: megobari raindi gaiCinos.
12. tarieli ificebs siyvaruls, rom aras avnebs asmaTis mier gacnobil kacs.



·         sazepiro:
237 - e  „mas ymasaTavi ar misca, Wvretadaca ebilweboda...
238 - e „etyoda, sule, ramc giyav? kaci var adamiani...
260 - e „yrmamanuTxra: ege saqme amas gavso...
261 - e „egre uTxra: amxanago iyav manda momicade...



#8
Seyra  tarielisa  da  avTandilisa
1. avTandilisa da tarielis gacnoba.
2. atirebul raindebs asmaTi amSvidebs.
3. tarieli gamoikiTxavs avTandilis vinaobasa da ambavs.
4. avTandili Seaxsenebs tariels maT pirvel Sexvedras rostevanis nadirobis dros. acnobebs, samma xataelma Zmam-qurdebma, momaswavles SenTano.
5. tarielis sayveduri: ras merCodiT Sen da rostevanio?
6. avTandili gamoTqvams survils, sikvdilamde eaxlos tariels.
7. tarielis uari: Cemi ra gmarTebso?
8. asmaTic uambobs tariels avTandilTan Sexvedris ambavs.
9. tarieli gadawyvets, sicocxlis fasadac rom daujdes, uambos avTandils Tavisi Tavgadasavali.
10. tarielis mier asmaTisaTvis micemuli davaleba: wyali mosasurieleblad da glova, Tu tarieli mokvdeba am ambis Txrobisas.

·         sazepiroebi:
299 - e „ras maqnevdiT, ra gindodaT...
304 - e „ama dReman damaviwya...
311 - e „ymaman uTxra: vinca kacman Zma iZmos...


#9
 tarielisgan Tavis ambis mboba odes avTandils uambo
  
1indoeTis 7 samefo. 6 -Si mefobs farsadani, meSvideSi saridani- tarielis mama.
2. saridanis gadawyvetileba.
3. farsadanis mier saridanis amirbarad daniSvna.
4. indoeTSi amirbars eWira amirspasalaris Tanamdebobac.
amirbari - sazRvao jarebis sardali.
amirspasalari - mTavarsardali saxmeleTo jarisa.
spaspeti - saxmeleTo jarebis sardali.
5. farsadanis sadardebeli - uSviloba.
6. tarielis Svilad ayvana, samefod gazrda.
7. tarieli 5 wlis rom gaxda, daorsulda dedofali.
8. tariels guli wauvida, moasulieres.
9. zeimi qalis SeZenis aRsaniSnavad.
10. bavSvebi erTad izrdebian, sanam qali 7 wlisa ar gaxdeba.
11. tarieli rodesac pirvelad axsenebs mefis qalis - nestan-darejanis saxels, guli wauva.
12. mefe farsadani qalisTvis calke sasaxles aagebinebs da Svils aRsazrdelad Caabarebs Tavis qvriv das, nestanis mamidas, qajeTidan gamoTxovil davars.
13. 15 wlis tariels mama gardaecvala.
14. tarieli 1 weli glovobs mamas, Semdeg mas farsadan mefe sasaxleSi uxmobs da sazeimo viTarebaSi gadascems amirbaris Tanamdebobas.

·         sazepiroebi:
316 - e „indoeTs SvidTa mefeTa...
317 - e „ mama - Cemi jda meSvided...
331 - e „mas qalsa nestan-darejan...
337 - e  „Txutmetisa wlisa viyav...



#10
ambavi tarielis gamijnurebisa pirvel rom gamijnurda

1.tarielma tirilis Semdeg ganagrZo Tavis ambis moyola.
2.tarielisa da farsadanis nadiroba.
3.mefem ubrZana tariels nanadirev durajTa (xoxbismagvari frinveli) asxma mierTmiaT nestanisaTvis.
4.mefe Sevida didi darbazisagan fardagiT gamoyofil sadgomSi Tavis asulTan. tarieli ki darbazSi eloda. esmoda, rogor ubrZana farsadanma nestanis msaxurs - asmaTs- tarielisaTvis durajebis gamorTmeva.
5.asmaTma fardagi gadaswia gamosvlisas da tarielma Tvali mohkra nestan-darejans.
6.tarieli da asmaTi am ambis gaxsenebaze atirdnen.
7.tarieli ganagrZobs Txrobas. is nestanis danaxvaze gulSemoyrili daeca.
8.gonsmosuli tarieli farsadan mefis sasaxleSi iwva. mas Tavs dastrialebda Sewuxebuli mefe-dedofali.
9.tarielma kvlav dakarga grZnoba da 3 dRe ase iyo. eqimebma mis avadmyofobas veraferi gauges.
10.tarieli RmerTs sTxovs Zalas, eSinia, misi saidumloeba ar gamJRavndes.
11.tarieli farsadan mefes sTxovs, iqneb, cxenze jdomam gamoamjobinoso. farsadani tariels Sin acilebs.
12.Sin tarieli uaresad gaxda.
13.tariels asmaTis msaxuri eaxla da am qalis saaSiko werili miutana.
14.tarielis sapasuxo werili asmaTisadmi.
15.tariels eqimebi sisxlis gamoSvebiT mkurnalobdnen.
16.kvlav movida asmaTis msaxuri, qali tarielTan Sexvedras iTxovda.
17.mefe farsadanma tarieli nadimze miiwvia.
18.nadimis dros msaxurma tariels moaxsena, rom mas eaxla pirSeburuli qali.
19.tarielis brZanebis Tanaxmad, qali mis sawol oTaxSi Seiyvanes.
20.oTaxSi Sesul tariels asmaTi Seegeba da Tayvani sca,Semdeg nestanis werili gadasca.


·         sazepiro:
350-e  „asmaT fardagsa azidna...



#11
wigni nestan darejanisa sayvarelsa Tana miwerili pirveli

1.tarielma naxa nestanis werili. qali werda:
„moewera mzisa Suqsa: „nu daiCen, lomo wylulsa,
me Seni var, nu mohkvdebi, magra bneda cudi mZulsa.“
2.nestani rainduli qmedebisaken mouwodebs tariels. avalebs moxarke qyveynis, xataeTis (CineTi), urCobisaTvis dasjas.
3.Seni qmroba aqamdisac msurda, magram amis saTqmelad Jami ar momeca. weRan gnaxe gulwasuli, rac Cem gamo tanjva gadagxda, yvelaferi vicio, - werda nestani da avalebda: xataelebs SeebrZole, maCvene Seni gmirobao.
4.asmaTma tariels gadasca nestanis danabarebi: Cveni siyvaruli ambavi saidumlod Seinaxeo.


·         sazepiroebi:
383 - e  „bnediTi bneda sikvdili...
384 - e „ Sengan Cemisa qmrobasa...
385 - e „ marTals gixmob...

#12
wigni tarielisa sayvarelsa Tana miwerili
1.gaxarebulma tarielma nestanis werili win daido da ise Seudga sapasuxo baraTis weras.
„ese hkadre: „radgan mzeo, CemTvis naTlad aRmohxdebi,
aha, mkvdari gamacocxle, amas iqiT aRar vbndebi
„rasacaRa samsaxursa, vtyui, Tuca veridebi.“
2.asmaTma tariels uTxra: nestanma, TavianTi mijnurobis SeniRbvis mizniT, gadawyvita, viTom, tarieli asmaTis mijnuria.
3.tariels moewona nestanis ganzraxuli.
4.tarielma asmaTs saCuqrad oqros jamiT miarTva rCeuli Tval-margaliti.
5.asmaTma mxolod erTi beWedi aiRo saxsovrad.
„erTi aiRo beWedi marT awonili dramiTa,
„ese kma niSnad, savse varT sxvad xelis SesabmeliTa.“
6.asmaTi Sin wavida. gaxarebuli tarieli ki lxins Seudga. uxvad gasca saboZvari.
„mxiarulman saboZvari gavec, zami gaadides.“



#13
wigni tarielisa xataela Tana da kacis gagzavna

1.tarielma xatalebs werili gaugzavna, maTgan samsaxurs iTxovda.
„Cveno Zmano da patronno, Tqvengan ar gavimwarebiT,
ese ra hnaxoT brZaneba, aqamca moiarebiT!
Tu Tqven ar moxvalT Cven movalT, zeda ar mogeparebiT,
sjobs, rom gvenaxeT, Tavissa sisxlsa nu eziarebiT.“-
2.werilis gagzavnis Semdeg tarieli lxins Seudga.     


·         sazpiro:
394-e „ Cveno Zmano da patronno...


#14
nestanisagan tarielis xmoba

1.mefis sasaxlidan Sin dabrunebul tariels sawol oTaxSi asmaTis msaxuri mihgvares.
2.asmaTi weriliT tariels nestanTan ixmobda.
3.sasaxlis baRSi momRimari asmaTi Seegeba tariels da nestanTan miiyvana.
4. mijnurebma nazad ucqires erTmaneTs, Semdeg nestanma asmaTs uTxra, tariels gadaeci, rom wavideso. nestanis saqcieliT daRonebul tariels asmaTi amxnevebs, nestans Seni Sercxvao. (am adgils ilia WavWavaZem „genialuri kalmis mosma“ uwoda.)


#15
wigni xataelTa mefisa tarielis winaSe miwerili

1.xataeTis mefem, ramazma, tarielis werils Tavxedurad upasuxa: ra uflebiT mixmob SenTano?
2.xataelTa pasuxis Semdeg tarielma marzpani (mazris mmarTveli) gagzavna laSqris Sesagroveblad xataeTis winaaRmdeg.
3.tarielma aRmarTa mefis Sav-wiTeli alami.
„avRmarTe  droSa mefisa, almiTa wiTel-SaviTa.”
4.tariels uWirs nestanis unaxavad saomrad wasvla.



N#16
tarielisa da nestanis pirispir Seyra

1.msaxurma tariels asmaTis werili miarTva. qali nestanTan ixmobda mas.
2.asmaTi baRSi Seegeba tariels da nestanTan Seiyvana.
3.nestanma uTxra: winaT Semrcxva da imitom gagabrune ukano.
4.mijnurebma erTmaneTs  erTgulebis fici misces.
5.nestanma kvlav sTxova tariels xataeTis winaaRmdeg galaSqreba.
6.mijnurebma didxans isaubres, xili miarTves da Semdeg gamoeTxovnen erTmaneTs.

·         sazepiro:
420 - e „wa, Seebi xataelTa...     


N
#17
 tarielisgan   xataeTs  wasvla  da  didi  omi

1.diliT  tarielis laSqarma datova indoeTi.
2.xataeTis sazRvarze gadasvlis Semdeg tariels eaxla ramaz mefis mier gagzavnili xataeli xani da uTxra:
„CvenTa mgelTaca dasWamen Tqvenni, indoTa Txania.“
3.tarielis TaTbiri Tavis sardlebTan, romlebic xataelebis Sesaxeb amboben:
„arian metad muxTalni, Cven erTxel kvlaca vnaxeTa.“
4.tarieli, xataelTa dasanaxad, rCevisamebr, laSqars ukan daabrunebs, magram sardals gaafrTxilebs, axlos mogvyeviT da roca gixmobT, mogveSveleTo. tarieli 300 meomriT daadga xataeTis gzas.
5.sami dRis siarulis Semdeg tariels sxva xataeli xani Seegeba saCuqrebiT.
6. tarielma kvlav ganagrZo gza. erT tevrSi dasasveneblad SeCerda. mas kvlav Seegebnen xataelTa mociqulebi. ZRvnad taiWebi miarTves da moaxsenes: ramaz mefe wamovida TqvenTan Sesaxvedrad da diliT SexvdebiT erTmaneTso.
7.ramaz mefis erT-erTi mociquli, tarielis mamis - saridanis gazrdili kaci, tariels atyobinebs ramaz mefis Ralats: ramazi 10 000 kaciT aris Casafrebuli, sxvagan kidev 3-bevri ( e.i 30 000) kaci hyavs Casafrebuli(e.i. 40 000 kaci) koSkebze cecxls daanTeben da es iqneba niSani Tqven winaaRmdeg Setevis dawyebiso.
8.madlieri tarieli mociquls amxanagebTan agzavnis, ar gagigon, rom gamafrTxile. Tu gadavrCi, gadagixdi am sikeTeso.
9.tarieli mosalodneli Ralatis ambavs aravis umxels. ukan momaval jars ki SeuTvales: saswrafod wamodiTo.
10.naxevari dRe iares. gamoCnda ramazis jari.
11.tarielma mxleblebs ubrZana: abjari aisxiTo da mouwoda:
„vinca mokvdes mefeTaTvis sulni maTni zecas rbian“.
12.ramazi sayvedurobs tariels abjarasxmulobas.
13.tarieli masuxad SeuTvlis, rom mimxvdaria ramazis veragul ganzraxvas.
14.ramaz mefe koSkebze cecxls daanTebinebs da amiT Tavis laSqars aniSnebs saomari moqmedebis dawyebas.
15.tarielis didi omi xataelTa winaaRmdeg saRamomde gagrZelda.
16.saRamos ramazis darajma qedidan gadasZa xataelebs , rom tarielis maSveli jari gamoCnda.
17.yvelas ukvirs tarielis saocari gmirobis ambavi da  ulocaven gamarjvebas.
18.indoelTa jari xataeTSi alafobs (nadavls ixveWs).
19.tarieli nestanisaTvis saCuqrad poulobs Savi feris yabaCasa da rides.
(yabaCa - qalis mokle mosasxami, manto. ride-pirsaburavi, mosasxami).
20.tarieli 10 000 jor -aqlems,  ZvirfaseulobiT datvirTuls, ugzavnis mefe farsadans.
21.xataelebTan omSi tarieli mklavSi xmliT daWres.

·         sazepiroebi:
453-e „Sigan asre gaverie...
467-e „saWurWleni gardavnaxen...

N

#18
wigni tarielisa indoT mefis   winaSe da gamarjvebiT Semoqceva

1.tarieli weriliT atyobinebs farsadan mefes xataelTa Ralats, ramaz mefis Sepyrobisa da tyved wamoyvanis ambavs.
2.farsadani qalaqgareT egebeba tariels da mTeli Rame nadimoben.
3.diliT gamarjvebuli tarieli indoeTis dedaqalaqSi Sedis.
4.farsadanis mier, tarielis TxovniT, ramaz mefis Sewyaleba.
5.ramaz mefis xarkad daades 10 000 drahkani (fulis erTeulia).
ciskarze farsadani tariels sanadirod epatiJeba. maT sami Tvea erTad ar unadiriaT.
6. farsadani brZanebs, nadirobis Semdeg darbazoba  gaimarTos sasaxleSi da dedofals avalebs am darbazobaze nestanic moiwvios.
7.darbazoba sasaxleSi. narinjisfer tansacmelSi gamowyobili nestanis momxiblaoba.
8.tariels daSavebuli xeli kiserze hqonda TasmiT  dakidebuli.
9.dedofali  dedaSvilurad Rebulobs tariels.
10.farsadani tariels saCuqrad 100 saWurWles (saganZurs) uboZebs.
11.lxinis dasasruli.



#19
wigni  nestan-darejanisa sayvarelsa Tana miwerili

1.Sin misultariels msaxuri atyobinebs asmaTis misvlas.
2.asmaTi tariels atyobinebs, rom nestanis werili miutana.
3.nestani werilSi kvlav siyvaruls eficeba tariels.
4.nestani tariels saxsovrad ugzavnis samklaves da sTxovs, Sens saxsovrad is ride gamomigzavne, romelic qalaqSi Semosvlisas yelze gqonda Semoxveuli da Zalian gixdebodao.
  
#20
tarielis tirili da dabneda 

1.tarieli avTandils aCvenebs nestanis naCuqar samklaves da guli misdis.
2.asmaTi da avTandili asuliereben tariels
3.tarieli ganagrZobs Txrobas.

#21
wigni tarielisa sayvarelsa Tana miwerili

1.sapasuxo werilSi tarieli erTgulebas eficeba nestans da asmaTis xeliT ugzavnis yabaCasa da rides.


#22
aqa rCeva  nestan-darejanis  gaTxovebisa

1.saRamos farsadanma tariels acnoba, diliT saTaTbirod modio.
2.TaTbirze gamoirkva, rom farsadans surs Tavisi asuli xvarazmis(sparseTis) Sahis Svils miaTxovos da igi CaisiZos.
3.Tavzardacemuli tarieli grZnobs, rom mefe-dedofals es ambavi gadawyvetili aqvs, ver daSlis, amitom dumils amjobinebs.
4.xvarazmSas kvlav mociquls ugzavninan da isic siamovnebiT Tanxmdeba farsadanis winadadebas.
5.xvarazmSas kvlav mociquls ugzavnian  da masve avaleben sasiZos Camoyvanas.
6.daRonebuli tarieli sawol oTaxSi Sedis dasasveneblad.


#23
tarielisa da nestan-darejanis TaTbiri da gamoirCeva

1.asmaTis msaxurma tariels werili miarTva. mas nestani uxmobda.
2.nestanis  sasaxlis baRSi namtiralevi asmaTi Seegeba tariels.
3.tarielma ixila miseul-ridemoxveuli mwvanekabiani nestani, romelmac mijnurze pirgamexebuli vefxvis asociacia datova.
4.nestanis risxva, gamowveuli TaTbirze tarielis mier nestanis gaTxovebaze dasturis micemis gamo.
5.tarieli Tavs imarTlebs: maT gadawyvetilebas ver davSlidi. SenTan moTaTbirebis gareSe ki moveride Cveni saidumlos gamxelaso.
„dameSala, ver davSlidi, damrCeboda umecrobad,
Tavsa vuTxar, miemowme, Jamad mixobs gul-magroba.“
6.nestanis molmobiereba.
7.zedmeti sisxlisRvris Tavidan acilebis mizniT, nestani tariels sTxovs  sasiZos malulad mokvlas da aswavlis farsadanisaTvis SesaTvlel pasuxs:
„hkadre, Tu  sparsTa vera viqm indoeTisa Wamasa.
Cemia mkvidri mamuli, ar mivcem arca dramasa.“
8.tarieli iwonebs  nestanis rCevas.

·         sazepiroebi :
528-e „qve wva viT kldisa napralsa...
533-e  „amas vbrZaneb...
534-e „cocxal viyo...
548 -e „mibrZana Tu...
550- e „igi ra mohkla...


#24
xvarazmSas  Svilis  indoeTis mosvla saqorwinod da tarielisgan misi mokvla

1.maxarobeli farsadan mefes atyobinebs sasiZos mosvlas.
2.farsadanis davalebiT, sasiZos mosasveneblad, tarieli sazRvarze adgmevinebs wiTeli atlasis karvebs.
3.asmaTi kvlav nestanTan uxmobs tariels. sasaxlis baRSi Tvalcremliani asmaTi tariels sayvedurobs : ramdenjer unda dagicva satrfos winaSeo?
4.nestani tariels sayvedurobs umoqmedobas.
5.gabrazebuli tarieli (qali oms rogor maswavliso?) waiyvans 100 msaxurs,xvarazmSas Svils usisxlod klavs (Tavi svetsa Seutaka) da Tavis cixe-simagres afarebs Tavs.
6.ciskarze tariels farsadanis sami didebuli ewvia da farsadanis danabarebi gadasca: Tu Cemi qali gindoda ratom ar Sematyobine, SviliviT gzrdidi, ase rad gamimete. udanaSaulo adamianis sisxli ratom damdeo kisrado?
7.Tavisi pasuxiT, tarieli pretenzias acxadebs indoeTis taxtze.
„sxva mefe ijdes indoeTs, mertyas me Cemi xmalia?   “  

·         sazepiroebi:
564-e „karvis kalTa CaxlarTuli...
570-e „iciT, indoTa samefo...
571-e „ver...
        
#25
ambis  cnoba tarielisagan nestan-darejnis dakargvisa

1.tarieli gamovida gareT. naxa 2 qveiTi modioda. erT-erTSi Seicno Tmagawewili, saxedakawruli asmaTi.
2.asmaTma tariels uTxra: sasiZos mokvlis ambavi rom Seityo, farsadani geZebda, magram ver gipoves.
3.ganrisxebuli farsadani ambobda: vici, es ambavi Cemi qalis siyvarulis gamo Caidina tarielma. isini erTmaneTs rom Sexvdebodnen, Tvals ver acilebdneno.
4.farsadanma Tavi daifica, movklav Cems das, Svilis ase cudad gazrdisaTviso.
5.viRac borotma davars acnoba mefis naTqvami. ganrisxebulma davarma sastikad scema Zmiswuli. Semdeg or zang msaxurs kidobani moatanina, nestni Sig Caasmevina da ubrZana, kidobani Sua zRvaSi gadaagdeTo.
6.nestanis dakargvis Semdeg gons mosulma davar qajma daniT moikla Tavi.
7.tarielma 160 kaci da asmaTi waiyvana da zRvas miaSura nestanis  saZebnelad.
8.erTi weli eZebes zRvaSi nestani, magram mis kvals ver miagnes. tariels msaxurebi semoefanta.
9.tariels zRva-zRva curva moswyinda, xmeleTze gamovida. mas darCa ori msaxuri mamakaci da asmaTi.


·         sazepiroebi:
579-e  „hkadres: „aqa aRar aris...
580-e „aw Tavman Cemman, mas movklav....
581-e „mis mefisa wesi iyo...
586-e „ra davar gaZRa cemiTa...
587-e „ubrZana: „wadiT, daikargeT mun...
  

#26
ambavi   nuradin-fridon  odes  tariels  Seeyara

1.mTeli Rame siarulis Semdeg tarieli ZRvispra qalaqs miadga. mas adamianebTan Sexvedra ar undoda, amitom xis qveS wamowva mosasveneblad.
2.tariels daeZina, msaxurebma sazrdo miarTves, sevdini tarieli adga, dardobda imis gamo, rom nestanis Sesaxeb veraferi Seityo.
3.tariels yvirili moesma. naxa, viRac daWrili moyme ( Wabuki), sisxliani xmlis natexiT xelSi, zRvis piras daaWenebda im Sav cxens, romelic amJamad tariels hyavda; is viRacebs emuqreboda
4.tarielma ucxo rainds msaxuri miugzavna da TavisTan ixmo, magram im moymem tarielis msaxurs arc ki mousmina.
5.tarieli TviTon Caegeba ucxo moymes. mas TvalSi mouvida tarieli, SeCerda da uTxra: mtrebs vemuqrebi, isini, uiaraRos, RalatiT damesxnen Tavso.
6.tarielma ucxo moyme daamSvida. Tavis msaxur dostqars daavala, raindisTvis Wrilobidan isris natexi amoiRo da wylulebi Seexvia.
7.ucxo moyme aRmoCnda mulRazanzaris (gamogonili qveyana) mefe - nuradin-fridoni, romelmac Tqva:
„ese sazRvari Cemia, sada xar  gardamxdomeli;
cota maqvs, magra yovelgniT sikeTe miuwvdomeli.“
8.zRvaSi mdebare erTi kunZuli, romelic fridonis saxelze iyo, qonebis ganawilebisas  fridonis biZas Sexvda wilad.
9.im dResac  im kunZulze iyo fridoni sanadirod. is qoriT nadirobda da  Tan mxolod 5 bazieri (monadire  frinvelTa mwrTvneli) axlda. amiT isargebles fridonis biZaSvilebma da jariT daesxnen mas Tavs.
10.fridoni iZulebuli gaxda, navidan cxeni zRvaSi gadaextunebina da ise gamoecura.
11.tarieli fridons daxmarebas Sehpirda biZaSvilebTan brZolaSi, uTxra, Cems Tavgadasavals sxva dros mogiyvebio.
12.fridonis samefoSi tarieli didi pativiT miiRes.



·         sazepiroebi:
599-e „zaxili mesma...
606-e „mulRanzanzari qalaqi...
607-e „mamisa Zma da mamaCemi...



#27 
Svela tarielisagan fridoisa

1.fridoni rom gamomjobinda, biZaSvilebTan saomrad gaemzada.
2.Tavdapirvelad  zRvaSi Seebnen erTmaneTs. tarielma mtris 2 navi CaiZira. isini gaiqcnen.
3.xmeleTze  kvlav moxda Setakeba. tarieli moixibla fridonis gmirobiT.
„Sen momewona fridonis siqvele sificxenia
ibrZvis lomi da pirad mze, igi alvisa xenia.“
4.Zmobilebma fridonis biZaSvilebis qalaqi aiRes, isini tyved aiyvanes da nadavlic uxvad wamoiRes.
5.gamarjvebulebs mulRazanzarelebi Seegeben. isini tariels mefeT-mefes uwodebdnen.
      
     
#28
fridonisagan nestan-darejanis  ambis   mboba

1.erTxel fridoni da tarieli, zvispira qedze moxvdnen.
2.fridonma tariels uambo, Tu rogor naxa erTxel nadirobisas zRvaSi navi, romelSic ijda ori zangi da mzeTunaxavi, rimelmac:
„man gananaTla samyaro, gacuddes Suqn mzisani.“
3.fridons Seuyvarda is qali da gadawyvita waerTmia zangebisaTvis, magram, sanam qedidan Cavidoda, isini gauCinardnen.
4.am ambis gamgone tarieli cxenidan Camoxta da atirda.
5.tarielis saqcieliT Sewuxebulma fridonma inana, rad giambe es ambavio.
6.tarielma fridons uambo Tavisi Tavgadasavali.
7.fridoni Sewuxda: ar vicodi, indoT mefe Tu iyavi. Sesaferisad ver gagimaspinZldio.
8.fridoni msaxurebs avalebs zRva curviT moiaron da nestanis ambavi gaigon, magram amaod.
9.tarieli gadawyvets mulRanzaridan wasvlas.
„nurvin miSliT, ar davdgebi, arca visgan dameSlebis“.
10.fridonma aCuqa cxeni.
„vici meti ara ginda ZRveni, radmca gavkicxeni?“
11.fridoni da misi msaxurebi tiriliT acileben tariels.
12.fridonisgan wamosuli tarieli kvlav agrZelebs nestanis Zebnas.
„fridonisiT wamosuli warved Zebnad kvla viare,
rome ara ar damrCa xmelTa zeda zRvaTa gare,
magra missa mnaxavsaca kacsa veras Seveyare
guli srulad gamiSmagda, Tavi mxecTa davadare.“
13.tarieli gadawyvets kavSiri gawyvitos sazogadoebasTan. is msaxurebs, sTavazobs, damtoveTo.
14.msaxurTa pasuxi:
„uSenosa nurca vnaxavT, nu batonsa, nu ufalsa.’’
15.trielma ukacrieli   adgilas mcxovreb devebsgamoqvabuli brZoliT waarTva. devebmatariels msaxurebi dauxoces. tarielma devebi gaJlita,  Semdeg ki  am gamoqvabulSi dabinavda asmaTTan erTad.
16.tarieli ambobs:
„rom vefxvi mSvenieri saxed misad damisaxavs,
amad miyvars  tyavi misi, kabad  Cemad mominaxavs.“
17.ase daamTavra tarielma Tavisi sevdiani ambavi da atirda.
18.avTandili amSvidebs tariels:
„Sen visTvis hkvdebi, magiTa mas ara, ar elxinebis“
avadmyofi eqimi sxva eqims asinjvinebs Tavs. mec momeci ufleba gimkurnaloo.
19.avTandili tariels sTxovs: waval arabeTs, TinaTins vnaxav, Sen ki fici momeci, rom aqedan fexs ar moicvli, me male moval da dagexmarebio.
„kvla movide Senad naxvad, SenTvis movkvde, Sen kerZ viro, (e.i viaro)
RmerTsa undes, visTvis hkvdebi, misTvis agre ar gatiro.“
20.tarieli avTandils fics aZlevs, rom arsad wava da iqve daxvdeba.
21.diliT avTandili wavida. is asmaTma xvewniT gaacila, male modio.
22.avTandili Sehpirda:
„aqeT or Tve ar movide, viqm saqmesa daumgvansa.“


·         sazepiroebi:
662-e „rome vefxvi Svenieri...
663-e „missa ver vityvi qebasa...
667-e „ra aqimi dasneuldes...

#29
ambavi avTandilis arabeTs Seqcevisa

1.arabeTs mimavali avTandili wuxs tarielTan ganSorebis gamo.
2.avTandili, Tavdapirvelad midis Tavis samflobeloSi. gaxarebuli msaxurebi SermadinTan agzavnian maxarobels.
3.Sermadini xelze mTxveviT xvdeba avTandils, nadimze avTandili Sermadins uambobs tarielis Tavgadasavals, Sermadini ki Sinaur ambebs uyveba.
4.avTandili meore diliTve gaeSura rostevanTan. win, maxaroblad Sermadini midioda. man aTi dRis savali sam dReSi gaiara da rostevans auwya avTandilis mSvidobianad dabrunebis ambavi.
5. maxaroblis cnobam rostevani metad gaaxara. is win Seegeba avTandils. TinaTinma uxvad daajildova maxarobeli.
6.nadimi rostevan mefis sasaxleSi. avTandili mefes uambobs tarielis Tavgadasavals.
7.sawoli oTaxis karTan misul avTandils msaxuri mefe- qalTan iwvevs.
8.avTandili TinaTins uambobs tarielis ambavs:
„nu mkiTxav, qeba ra  gkadro, Cemgan ra gaegonebis,
missa mnaxavsa naxuli aRara moewonebis.“
9.TinaTini avTandils ekiTxeba:
„raa wamali misisa wylulisa gankurnebisa?“
avTandili gaumxels satrfos tarielisaTvis micmul aRTqmas.
10. TinaTini avTandils saqciels mouwonebs:
„Sen ar gatexa kargi gWirs zenaarisa ficisa,
xams gasruleba moyvrisa, siyvarulisa mtkicisa.“
11. avTandili, „yma tkbili da tkbil-qarTuli- arwmunebs TinaTins, SenTan ganSoreba Zlier gamiWirdeba da raime saimedo sityva momecio. TinaTini avTandils saxsovrad  margalitebis asxmas aZlevs. 
12.Sin mimavali avTandili wuxs da dardobs TinaTinTan ganSorebis gamo.
13. mefe sanadirod iwvevs avTandils.

·         sazepiroebi:
706-e „qalsa ra esma ambavi...
711-e „Sen ar gatexa kargi gWirs...

  
#30
wasvla avTandilisa rostevan mefesTan da vezirisas saubari

1.diliT avTandili midis veziris saxlSi. iq mas didi pativiT xvdebian da xaliCebs ufenen.
2.avTandili vezirs uambobs tarielisaTvis micemuli ficis Sesaxeb dasTxovs mefesTan mociqulobas:
3.“ver gavutex  zenaarsa, ver gavwirav xeli xelsa,
  ramca sadme  gaumarjvdes kacsa ficis gamtexelsa.“
4. mefesTan SuamavlobisaTvis  avTandili vezirs qrTams hpirdeba.
„asi aTasi wiTeli Sen qrTamad Seiwynareo.“
5.veziris pasuxi: Seni wasvlis ambavi rom vuTxra mefes, momklavs da Seni qrTami Senve dagrCebao.
6.veziri ambobs:
„Sen waxvide mterni Cvenni dagvTamamdnen, gagviswordnen.“
7.avTandili vezirs Seaxsenebs siyvarulis Zalas. eubneba: gaviparebi da mefear dagindobsdagsjiso.
8.veziri Tanxmdeba:
„zogjer  Tqma jobs ara Tqmasa,
zogjer TqmiTac daSavdebis!“
9.veziris darbazoba rostevanTan.
10.gabrazebuli rostevani vezirs daindobs imis gamo, rom is avTandilis mociqulia, Tumca:
„dadrka, skami Semostyorcna, hkra kedelsa,Sealewna.“
11.veziri avTandils uambobs mefesTan mociqulobis ambavs, Tan Sepirebul qrTams iTxovs. avtori ambobs:
„Tqmula qrTami sauravsa jojoxeTsac daiurvebs.“
12.avTandilma mtkiced gadawyvita gaparva. man vezirs uZRvna dapirebuli 100 000 wiTeli da daumata 300 Tavi stavra-atlasi, 60 Tvali lal- iagundi.

SeniSvna: „vefxistyaosani“ 16- marcvliani SairiTaa dawerili, mxolod erTi strofia 20 - marcvliani. es strofi fanasketel-ciciSvilebis himnis mixedviT unda iyos dawerili. ( mkvlevari akaki xinTibiZe)

st.779.        „Sekra wiTeli asi aTasi piraf mzeman da tanad saroman...
              
#31
avTandilisagan Sermadinis saubari

1.avTandili uambobs Sermadins rom gaparva gadawyvita.
2. Sermadini sTxovs:
 „wamitane samsaxurad mogexmaro roca ginda.“
3. avTandili Sermadins arwmunebs, rom mijnuri marto unda gaiWras velad:
„gaWra xelia mijnurTasad scalis Tavis berebad.“
4.avTandili Sermadins utovebs rostevanisTvis gadasacem anderZs.


·         sazepiroebi:
785-e „sami aris moyvrisagan...
794-e „ me igi var, vin sofelsa...

#32
anderZi  avTandilisa da rostevan mefis winaSe odes gaipara

1.avTandili eTxoveba mefes da gangebis nebad miiCnevs Tavis gadawyvetilebas, wavides tarielis dasaxmareblad.
2.avTandili kicxavs cru da moRalate adamians da darwmunebulia, rom rostevan mefec am azrs iziarebs.
3.avTandili anawilebs Tavis qonebas da mefes avedrebs Sermadins.

•     sazepiroebi:
       796-e „dajda werad anderZisa...
       797-e „vici, bolod ar damigmob...
       798-e „raiTgan tavia sicrue...
       799-e „wagikiTxavs, siyvarulsa...
       800-e „vin dambada, SeZlebaca...
       801-e „raca RmerTsa ara swaddes...
       802-e „razomca swyurebi, Semindev...
       803-e „aras gargebs simZimili...
       804-e „raca RmerTsa gaugia...
       805-e „mefeo ese TaTbiri...
       806-e „ar-daviwyeba moyvrisa...
       807-e „ra uarea mamacsa...
       808-e „ver daiWiravs sikvdilsa...
       809-e „merme viSviSi, mefeo...
       810-e „Tu sawuTroman damamxos...
       811-e „maqvs saqoneli uricxvo...
       812-e „RmerTsa mvedrebdes mravali...
       813-e „damxsnas bnelsa danaTeli...
       814-e „raca TqvenTvis ar vargiyos...
       816-e „gvedreb, mefeo, Sermadins...


#33
locva avTandilisa

1.avTandili RmerTs evedreba daifaros gansacdelisgan. TinaTins nu daaviwyebs mis Tavs. Semdeg gamoeTxoveba Sermadins da midis.
        sazepiroebi:
819
820
821

#34
cnoba rostevan mefisagan avTandilis gaparvisa

1.meore diliT pirquSi mefe vezirs ixmobs: guSin gavbrazdi, ar mogismine, axla miambe, ra gsurdao?
2.mefe wasvlaze uars SeuTvlis avTandils.
„kvla magis metad nu masmen, Tvara me srulad gelevi.“
3.mefisagan gamosul vezirs moaxseneben avTandilis gaparvis Sesaxeb. veziri ver bedavs mefes acnobos es ambavi.
4.radgan veziri agvianebs rostevanTan Sesvlas, mefe xvdeba, rom avTandili gaipara. is vezirs ixmobs.
5. Sewuxebuli  mefe ambobs:
„ra vawyineT, ra SevcodeT, rad dagvayarna, rad gagvwirna“
7.rostevan mefem ikiTxa: marto wavida avTandili Tu vinme waiyolao?
8. Sermadini eaxla mefes, avTandilis anderZi miarTva da uTxra: mis sawol oTaxSi vipoveo.

#35
wasvla avTandilisa tarielis Seyrad meored

1.avTandili kvlav dardobs TinaTinze:
„Tavsa moviklav me Tumca Sengan ar veWvdi wyenasa,
magram Sen gawyen Cemsa ar sicoxlisa smenasa.“
2.gamoqvabulSi misul avTandils asmaTi  Seegeba tiriliT da uambo tarielis wasvlis ambavi.
3.SeSfoTebuli avTandili sayvedurobs:
„igi fici viT gatexa, ar vecrue, viT mecrua,
ar iqmoda rad miqadda, Tu miqada, raT matyua?“
4.asmaTi cdilobs gaamarTlos tarieli.
„guli, cnoba da goneba erTmaneTs zeda hkidian,
ra guli wava, igica wavlen da misken midian,
ugulo kaci ver kacobs, kacTagan ganakidia.“
5. asmaTi avTandils  uambobs: tariels, sanam wavidoda, vkiTxe: avTandili rom mova, ra vuTxra-meTqi da mipasuxa: Sors ar wavalo.
6.avTandili asmaTs uambobs Tavisi wamosvlis ambavs da midis  tarielis saZebnelad.
7.avTandilma 3-dRe, uSedegod, eZeba Zmadnafici.

#36
povna avTandilisgan dabnedilis tarielisa

1.avTandilma SambnarSi SeamCnia Savi cxeni, iqve egdo gulSewuxebuli tarieli, xmliT mokluli lomi da moguduli vefxvi.
2.didi wvalebis Semdeg avTandili asulierebs tariels da amxnevebs Semdegi sityvebiT:
„Wirsa Sigan gamagreba asre unda viT qviT kirsa.“
3.tarielis pasuxi:
„brZeni vin brZeni, ra brZeni, xeli viTa iqms brZanobasa,
eg saubari maSin xams, TumcaRa viyo cnobasa.“
4.avTandilis taqti ( jer cxenze Sesva tarieli, Semdeg gaaxsena nestanis naCuqari samklave da nestanis gamzrdeli asmaTi).
„misi gamzrdeli gazrdili, misTvis mixdili cnobisa,
glax, dagigdia, ar vnaxav, SabaS marTalsa bWobilsa.“
5.avtori dasZens:
„gvelsa xvreliT amoiyvans ena tkbilad moubari.“
6.tarieli da avTandili midian asmaTTan.

#37
mboba tarielisagan lom-vefxvis daxocvisa

1. tarieli avTandils uyveba:
gamoqvabulSi ver gavZeli da lelianSi gaviare. vnaxe moalerse lom-vefxvi, romlebic mijnurebs Sevadare. Semdeg lomma vefxvs Cagvra dauwyo. xmliT movkali, vefxvis moalerseba mominda, magram man gamkawra da mec, gamwarebulma, movgude, Semdeg satrfo gamaxsenda da guli Semiwuxdao.

    sazepiro:
920-e „xrmali gavstyorcne, gadviWer....

N#38
tarielisa da avTandilisagan gamoqvabuls misvla da asmaTis naxva

1.tarieli da avTandili wavidnen asmaTTan. isini tiriliT Seegebnen erTmaneTs.
2.asmaTi RmerTs madlobas swiravs tarielis naxvisaTvis.
3.tarieli wuxs nestanze, avTandili ki TinaTinze.
4.asmaTma maT gamoqvabulSi vefxvis tyavi daugo, miarTva mwvadebi. megobrebma Rame erTad gaaTenes.
5.tarieli madlobas swiravs avTandils da sTxovs, Sin dabrundio.
6.avTandili pasuxobs:
„nu geSis, RmerTi uxvia, Tumca sofeli Zviria.“
rom davbrunde ra vuTxra Cems mzes:
„amav drosa gadavcilde, aqav qvabsa ar movide,
can, cocxali ar Turme var, uRoniod movkvde kide.“
8.megobrebma erTmaneTs erTguleba Sehfices, Semdeg sanadirod wavidnen, Txa moinadires, miirTves, Rame erTad gaaTenes, ciskarze ki didi mwuxarebiT daSordnen erTmaneTs.

#39
wasvla avTandilisgan fridonisas

1.“va rofelo ra Sigan xar...“
2.avTandili ganicdis tarielTan ganSorebas.
3.avTandili cremlebiT SesTxovs mzes:
„me nu gamyri sayvarelsa, nu Semicvli Ramed dResa.“
4.Sestiris planetebs: zuals, muSTars, marixs, aspirozs, mTvares, otarids. (mzis sistemebis planetebi arabuli saxelwodebebia: zuali-saturni, muSTari-iupiteri, marixi-marsi, aspiroz-venera, otaridi-merkuri).
5.avTandilis simReris mosasmelad tyidan cxovelebic ki gamorbian, xolo wylebidan ki- qvebi.
·         sazepiro:
960-e „ va sofeli raSigan xar...“


N
#40
avTandilisagan fridonisas misvla tariels rom gaeyara
1. 70 dRe iara avTandilma, zRvis sanapiroze naxa menaveni, romelTac hkiTxa im adgilis mflobelTa vinaoba.
2.maT moaxsenes:
„nuradin fridon mefea ama qveynisa Cvenisa,
moyme mxne, uxvi, Zlieri,ficxelad momxltomi cxenisa,
vneba aravis ar Zal-uc, mis mzisa mSvenierisa,
igia Cveni patroni, msgavsi ciT SuqTa mfenisa.“
3.miaswavles avTandils mulRazanzaris gza.
4.mulRazanzaris ganapiras, erT mindorSi nadirobda fridoni.
5.avTandils orbma gadaufrina Tavze, mokla igi. fridonis msaxurebma rom dainaxes avTandili, misi mSvenebiT moxiblulebma, alya moSales, na dirma gaparva daiwyo. fridonmamsaxuri gagzavna, gaige rad moSales alyao.
7.avTandilma fridons SeuTvala:
„var ucxo vinme Raribi, sayofTa moSorvebuli,
Zmad-fici tarielisa, Tqvens wina momgzavrebuli.“
8.tarielis saxelis gagonebaze fridoni saswrafod Caegeba avTandils. maT erTmaneTi Zlier  moewonaT.
9.fridonis sasaxleSi avTandilma mulRazanzaris mefes uambo Tavsi Tavgadasavali, Tu rogor gaicno tarieli. rCeva hkiTxa: sad veZebo tarielis mzeo?
10.avTandils didebulad umaspinZles.is ramdenime dRes darCa fridonTan, nadirobdnen, TamaSobdnen.
11.avTandilma sTxova fridons, maCvene is adgili sadac naxe nestanio.
12. fridonis 4 msaxuri gahyva avTandils. fridonma avTandils 60 litra wiTeli (fulis erTeulia), erTi jori da qveSagebi gaatana.

#41
wasvla avTandilisagan nestan-darejanis Zebnad da qaravanTan Seyra
1.avTandilis dardi TinaTinis gamo.
2.gzad mimavali avTandili yvelas ekiTxeba nestanis ambavs.
3.avTandilma zRvis piras daRonebuli meqaravneni naxa.
4.qaravans meTaurobda uxucesi usami. man avTandils uTxra:
mahmadianebi varT, baRdadeli vaWrebi, zRvaTa samefoSi mivdivarT savaWrodo.
5.usams, zRvaSi Sesvlamde, sanapiroze upovnia gulSemoyrili kaci. is aRmoCnda egvipteli vaWari. maT xomalds zRvaSi mekobreni dasxmian Tavs.
6.usams qaravani, mekobreTa SiSiT, ver bedavda zRvaSi Sesvlas.
7.avTandili maT daxmarebas Sehpirda da zRvaSi Secures. mekobreebi gamoCndnen. avTandilma vaWrebs uTxra:
„Tqven, vaWarni, jabanni xarT moisaca umecarni.“
Soridan mekobreebi verafers dagakleben, CaiketeT. me maT marto SevebrZolebio.
8.avTandilma abjari Caicva, rkinis keti aiRo da Seutia mekobreebs.
9.avTandilma mekobreebis gems ketiT anZa gadaumtvria. ise gaxada mekobreebi, rom:
„dakodilni mkvdarTa Sua, imalvian, malven xmasa.“
10.brZolaSi avTandilma gaimarjva. mekobreebi exvewebodnen, nu dagvxocavo. morCilebas aRuTqvamdnen radgan:
„SiSi Seiqms siyvarulsa.“
11.vaWrebi sixaruliT Seegebnen avTandils.
12.vaWrebma gadmotvirTes mekobreTa xomaldidan didZali naZarcvi. Semdeg usamis piriT SeuTvales avTandils:
„raca gvaqvs, igi Senia, amas ar unda ciloba,
rasaca mogvcem gviboZe, gviqnia aqa uriloba“.
13.me ki ara, RmerTma giSvelaTo, uTxra maT avTandilma. Tqveni qoneba ar minda, mxolod amas gTxovT, yvelgan TqviT, rom me  Tqveni ufrosi var da vaWris tansacmelSi gamomawyveTo.
14. meqaravneebma friad gaixares, Tatyvani sces avTandils da gacures zRvaTa samefosaken.


·         sazepiroebi:
1046-e „siamovnebisa dariTa iares...
1056-e „kaco, Zalsa nu iqadeb...


N
#42
abavi avTandilisgan gulanSaros misvlisa
1.zRva gascures da miadgnen turfa qalaqs, romelic baRnarSi iyo Cafluli. es iyo zRvaTa samefos dedaqalaqi-gulanSaro.
2.baRis sanapiroze miabes navi. avTandili vaWariviT gamoewyo. iqve daidga skami, miatanina saqoneli da vaWroba gaaCaRa.
3. avTandils gulanSaroeli mebaRe miuaxlovda. avTandilma hkiTxa, es ra qveyanaa, vin aris aq mefe, ra ufro Zvirad iyidebao.
4.mebaRem upasuxa:
„esaa zRvaTa samefo Tvisa aTisa savliTa,
TviT gulanSao qalaqi, savse siturfiT mravlisa,
aq modis turfa  yvelai, naviTa zRva-zRva mavliTa,
meliq-surxavi xelmwifobs, sruli sviTa da davliTa.“
5.am didebul qalaqSi mudam sixarulia. aq:
„glaxa Tve erT gamdidrdebis, savaWrosa yvelgan yvelgniT kreben,
uqonelni weliwadis saqonelsa daideben.“
6.es baRi  vaWarTa ufrosis - usenis aRmoCnda. am qalaqSi Camosuli vaWrebi pirvelad mas unda eaxlon, saCuqrebi miarTva. is miscems savaWro adgilso.
7.useni amJamad  Sin ar aris, Tqva mebaRem, samagierod :
„fatman xanum Sina aris xaTuni da coli misi,
purad kargi maspinZeli, mxiaruli, ar Tu mqisi.“
8.mebaRe midis fatmanis gasamxiaruleblad. auwyebs, mSvenieri garegnobis ucxo vaWari gvewviao.
9.fatmanma 10 msaxuri  Seageba avTandils da sadgomi gaumzada.
10.avTandilis saWvretad  mTelma qalaqma moiyara Tavi:
„maTTa colTa moiZulnes, qmarni darCes gabasrulad.“
11.fatmanma kargad miiRo avTandili.
12.meore dRes avTandilma vaWrebs gadaabara saqoneli. TviTon ki xan fatmans ewveoda, xan qali estumreboda mas.
13.male fatmani uavTandilobas iseve ganicdida, rogorc ramini uvisobas.


·         sazepiroebi:
1076-e „did vaWarni sargebelsa...
1086-e „fatman xaTun Tvalad marjve...



#43
fatmanisagan avTandilis gamijnureba
11090- e strofi ( mose gogiberiZe)
1.“sjobs siSore diacisa, visgan viTa daiTmobis,
gilizRebs da SegikveTebs, migindobs da mogendobis,
marT anazdad giRalatebs, gahkveTs, raca daesobis
miT diacsa samalavi arasTana ar eTxrobis.“
2.fatmans Seuyvarda avTandili da ver gadaewyvita gaemxila misTvis grZnoba Tu ara.



#44
wigni  fatmanisa avTandilis samijnuro
1.fatmani avTandils samijnuro  baraTs miswers. Sens pasuxzea damokidebuli Cemi sicocxleo.
2.avTandili gaakvirva fatmanis werilma, Sewuxda, nawyenma sTqva:
„ra uTqvams, ra mouCmaxavs, ra wigni mouweria,
yvavi ra vardsa iSovebs, Tavi bulbuli hgonia.“
3.avTandili am situaciam Caafiqra. gulSi Tqva: es qali iseT adgilze cxovrobs, sadac mravali mogzauri modis. vin icis, iqneb, nestanis Sesaxeb raime gamagebinos fatmanmao. amitom avTandili dahyva fatmanis survils:
„bindis gvaria sofeli, ese Tur amod binddebis,
kokasa Sigan raca dgas, igive warmodindebis.“



·         sazepiro:
1103-e „kvla ityvis: „vervin vera iqms...





#45
wigni avTandilisa fatmanis pasuxad  miwerili
1.avTandilma fatmans miswera:
„Sen momaswar, Tvara Sengan me ufro mWirs cecxlTa deba,
Senca ginda, mec minda gauwyvetlad Seni zdeba,
Seyra aris piriani, orTavesa radgan neba.“
2.gaxarebulma fatmanma avTandils sapasuxod miswera: saRamos modi, gelodebio.
3.saRamos avTandili mivida fatmanTan. mas win Seegeba fatmanis msaxuri. qali avTandils uTvlida:
„ama Rae nu moxvalo, vera mpocveb SenTvis mzesa.“
4.avTandils ewyina, es ras gavso, Tqva da ukan aRar gabrunda.
5.avTandilma fatmans Seatyo wyena, magram qalma mas veraferi Sehkadra.
„erTgvar dasxdes da daiwyes kocna, laRobawyliani,
Semodga karsa yma vinme, kekluci tan-nakvTiani,
Semovalo axlos, Semohyva mona xrmal-darakniani.“
6.ucxo kaci SeakrTo fatmanTan ucxo kacis naxvam. man qals uTxra:
„ ar giSli, diaco, ferTa  mi da mo krTolasa,
gamiTendebis, gange maga da moymisa yolasa.“
7.ucxo kaci fatmans daemuqra : xval mogcem mag saqcielisaTvis pasuxso:
„var SenTa SvilTa SeniTa kbiliTa damaWmevelad,
davsalo, WevrTa fu miyav , xeliRa vrbode me velad.“
8.kaci gavida, fatmanma TavSi xeli waiSina, Rawvebi daixoka wyarosaviT Camosdioda cremlebi. iZaxda: qviT CamqoleT. ojaxi da Svilebi davRupeo.
9.avTandilma hkiTxa wuxilis mizezi; qalma nu mkiTxavo, uTxra:
„esegvari dia mihxvdes sityva-mcTarsa, Smagsa, retsa.
oridan erTi Seasrule: an is kaci moklai malulad  da amiT:
„me da srulad saxli Cemi daxocasa dagvxsen amiT!’’

roca  dabrundebi, yvelafers giambob. Tu amas ar gaakeTeb, maSin amaRam Seni tvirTi waiRe da wadi,  თორემ უბედურებას გადაეყრებიო.
10.ავთანდილმა აიღო ლახტი ფატმანს გზის მასწავლებელი კაცი სთხოვა და წასვლა დააპირა იმ კაცის მოსაკლავად. ფატმანმა მიაძახა:
ბეჭედი ჩემი აცვია, მას გვედრებ მოსატანელად.“
11.ავთანდილმა ქალაქი გაიარა. ზღვის პირას ტურფა სახლი ნახა, წითელ-მწვანე ქვით ნაგები. მხლებლებმა აჩვენა საძინებელი ოთახი.ავთანდილი ჩუმად შევიდა იმ კაცის ჭაშინაგირის (დეგუსტატორი, მეფის საჭმლის გამსინჯავი-მოწამლული ხომ არ არის) სახლში.
12.კართან მდგარ ორ მსახურს:
თავი თავსა შეუტაკა, გაურივა ვინი თმასა.“
13.ჭაბუკი ჭაშნაგირი გულჯავრიანი იწვა საწოლში. ავთანდილმა იგი დანით მოკლა. შემდეგ ბეჭედიანი თითი მოჰკვეთა, ზღვის მხარეს სარკმლიდან გადააგდო გვამი, მალულად  გამოვიდა სახლიდან და ფატმანს მიუტანა ბეჭდიანი თითი.
14.ავთანდილმა ფატმანს უთხრა: ახლა მიამბე, რად გაბრაზდი და შეშინდი, ან ის კაცი  რად გემუქრებოდაო?
15.ფატმანი ფეხებზე მოეხვია ავთანდილს, უთხრა:
მე და უსენი შვილითურთ აქ ახლა დავიბადენით.“
ყველაფერს გიამბობ, მოემზადე მოსასმენადო.



#46
აქა ფატმანისაგან ნესტან-დარეჯანის ამბის მბობა
1.ამ ქალაქში ამგვარი წესია, ნავროზობის დღესასწაულზე (მაჰმადიანთა ახალი წელი, ემთხვევა 8-10 მარტს, ბაირამობა) არავინ ვაჭრობს, ყველა ზეიმობს.
2.დიდვაჭრთ წესად აქვთ ამ დღეს მეფისათვის ძღვენის მირთმევა. ისინიც გვიბოძებენ საჩუქრებს. 10-დღიან მანძილზე ვზეიმობთ, ყველგან მუსიკის ჰანგები ისმის.
3.ჩემი ქმარი-უსენი, დიდვაჭრებს უძღვება წინ, მე მათ ცოლებს. დედოფალს ძღვენს მივართმევთ და მხიარულად ვატარებთ დროს.
4.მაშინაც ასე იყო. ნავროზობა დღეს დედოფალს ძღვენი მივართვით. მათაც გვიბოძეს საჩუქრები. მხიარულნი დავბრუნდით ჩემს სასახლეში და განვაგრძეთ ლხინი.
5. ვაჭრის ცოლთა მხიარულმან ვუმასპინძლე ამოდ, დურად,
  სმასა ზედა უმიზეზოდ გავხდე რამე უგემურად.“
ვაჭრის ცოლებმა მოწყენა შეატყვეს ფატმანს, წავიდნენ. სევდამორეული ფატმანი ღია სარკმელთან დაჯდა და ზღვას გასცქეროდა.
6.მან ზღვაში რაღაც შეამჩნია:
შორს აღმოჩნდა ცოტა რამე, მოცურავდა შიგან ზღვასა,
მფრინველად თქვი ანუ მხეცად, სხვას ვამსგავსე მეცა რასა!”
7. rom moaxlovda, navi aRmoCnda, ori zangi ijda, maT napirze gamoaTries navi Cemi baRis win, Semdeg mimoixedes, rom darwmundnen irgvliv aravin iyo, navidan kidobani gadmoaTries.
“ahxades, qali gardmoxda, ucxoTa raTme taniTa,
Tavsa ridiTa SaviTa, qveSe mosili mwvaniTa,
mzesa siturfiT eyofis, iyo misiTa mgvaniTa.”
ra mobrunda qali Cemke, SemoaRdes sxivni kldesa,
RawvTa misTa elvareba elvarebda xmelTa, zesa,
daviwuxen, Tvalni yola ver Sevadgen, viTa mzesa.”
8. fatmanma 4 msaxurs uxmo da daavala, im zangebisgan gamoesyidaT qali. Tu ver SeTanxmdebodnen, daexocaT zangebi da qali fatmanTan mieyvanaT.
9. fatmani Soridan umzerda. rom Seatyo zangebi mis msaxurebs ar anebebdnen qals, niSani misca: daxoceTo. maTac daxoces zangebi. qali wamoiyvanes. fatmani maT Caegeba.
10. “ra giambo qeba misi, ra siturfe, ra nazoba
      vficav, rome igi mzea, ara hmarTebs mzesa mzoba!”
am sityvebis Tqmisas fatmani atirda, Semdeg ganagrZo Txroba.
11. qali fatmanma Zlier Seiyvara, vinaoba hkiTxa, magram qali ar umxelda, tiroda. rodesac fatmani metismetad CaeZia, qalma uTxra:
“miTxra: Sen CemTvis, dedao, xar umjobesi dedisa,
ras aqnev Cemsa ambavsa, zRapari aris ybedisa!
Raribi vinme Semswromi var ubedosa bedisa!
Tu raca mkiTxo, Zalimca gigmia arsa mxedisa!”
12. fatmanma ifiqra: mova dro da TviTve metyvis yvelaferso. qali erT oTaxSi Seiyvana.
“survilman da mzeman misman, Zlivs davmale misi Suqi,
Camovbure mraval-keci stavra mZime, ar msubuqi.”
13. fatmans ucnobi yvelasagan damaluli hyavda. is qali sul tiroda.
“Sigan Sevedi, mis wina egdis cremlisa gubeni,
Sigan sisxlisa morevTa eyarnis giSris Subebi,
melnisa tbaTa iRvrebis savse saTisa rubebi,
Sua Zowsa da ayiysa sWvirs margaliti tyubebi.”
14. qali loginSi ar wveboda, arc tanze icvlida rames. erTi yabaCiT da ridiT iyo, Tumca fatmanma uamravi Zvirfasi tansacmeli miarTva. sasTumlad qals mklavi hqonda. fatmani ZaliT aWmevda sazrdos.
“arad undis saburavi, arca wola sagebliTa,
mirwyiv iyvis ridiTa da miT erTiTa yabaCiTa,
mklavi misi sasTumalad miidvis da miwvis miTa,
mZliv vaWamo cota rame aTasiTa SexvewniTa.”
15. fatmanma qalis ambavi gaando qmars da fici CamoarTva, ro ar gascemda. useni Sehpirda:
“raca miTxra, sikvdilmdisa, arvis vuTxra suliersa,
ara bersa, ara ymasa, moyvarulsa arca mtersa.”
16. fatmansa da usenze qalma vefxvis asociacia datova:
“vefxi-avaza pir-quSad zis, wyroma ver ugrZeniTa.”
17. usenma am qalze Tqva:
“me Tu Svilni merCivnas, RmerTman igi damixoces.”
18. usenma mefis monaxuleba gadawyvita. fatmanma kvlav fici CamoarTva, rom qalis ambavs aravis gaumxelda.
19. mTvralma usenma zRvaTa mefes uTxra, Tqveni ZisTvis SesaniSnavi sacole myavso.
20. zRvaTa mefem, meliq-surxavma fatmanTan gagzavna msaxurTuxucesi 60 kacis TanxlebiT da ucxo qalis moyvana daavala.
21. ucxo qalma am ambiT Sewuxebuli fatmani daamSvida:
“kargi ram mWirdes, mikvirdes, avi ra sakvirvelia.”
22. fatmanma Zvirfasi Tval-margaliti Semoartya qals welze da ise gaistumra.
23. mefe moixibla ucnobi asulis garegnobiT, qalma arc mas gaumxila Tavisi vinaoba.
24. meliq-suxravma qali Tavisi ZisTvis daniSna, romelic saomrad iyo wasuli. mefem qals lalis gvirgvini aCuqa.
25. qali ufliswulis oTaxSi Seiyvanes da 9 xanumi (saWurisi) dauyenes mcvelad.
26. qalma saWurisebs SesTavaza: an gamapareT, sanacvlod ganZs mogcemT. Tu ar damTanxmdebiT, Tavs moviklav da mefe Tqven dagsjiTo.
27. msaxurebi oqros daxarbdnen:
“naxeT, Tu oqro rasa iqms, kverTxi eSmakTa Zirisa.”
qalma zRvaTa msaxurebs fatmanis naCuqari qamari da meliq-surxavis naCuqari lalis gvirgvini misca. ucxo qals kacis tansacmeli gadaacves da gaapares. TviTonac gadaixvewnen.
28.qali fatmanTan mivida. Sin arc Sesula. cxeni sTxova da wavida.
29. diliT fatmans miakiTxes zRvaTa mefis msaxureba, magram qali ver ipoves.
30. es ambavi icoda avTandilis mier moklulma Wabukma-WaSnagirma, romelic fatmanis sayvareli iyo da, rogorc ki gaibutebodnen, mefesTan dasmeniT emuqreboda qals.
31. avTandilma fatmans hkiTxa: SemdgomSi im qalis Sesaxeb xom ar gsmeniaT rameo?

·         sazepiroebi:
1184-e “man miTxra” dao, nu gikvirs...
1220-e “avTandil uTxra:” nu geSis...







#47
ambavi nestan-darejanisa qajTagan Sepyrobisa
1.wuTisoflis samduravi.
2.fatmani swuxs nestanTan ganSorebas.
“saxlni da Svilni momZuldes, vxdi uguloTa guliTa,
mas vigonebdi mRviZare, ra mieZinos luliTa,
esen gamtexi ficisa, miCs usjuloTa sjulisa,
ver momiaxlos saaxlod, gulman piriTa kruliTa.”
3.erT saRamos, fanJarasTan mjdomma fatmanma naxa sastumrodan gamosuli Raribi msaxurebi da mogzauri. maT qalaqSi nayidi sanovage gaSales da Seudgnen puris Wamas. erT-erTma maTganma Tqva, Cven erTmaneTs ar vicnobT, amitom movyveT Cvens Tavgadasavalso.
4.yvelam Tqva Tavisi saTqmeli. is, romelic msaxuris tansacmelSi iyo gamowyobili, ambobda, Cemi Tavgadasavali Tqvensas sjobso da daiwyo Txroba.
5.is kaci aRmoCnda qajTa mefis msaxuri. qajTa mefe gardaicvala. darCa oblad mcirewlovani ufliswulebi: rosani da rodia. maT zrdida duranduxti.
“duranduxt aris daici, magra klde, viTa lodia,
visac ar dahkods, yma misi, veravis daukodia,
mas usxen wvrilni Zmiswulni, rosan da erTi rodia.”
6.qajTa dedofal-duranduxts zRvis gaRma da gardaecvala. vezirebi wuxdnen, rogor gavumxiloTo?
7.msaxurebis ufrosma, Tavadma roSaqma brZana: me ar Semizlia mefis glovis cqera, waval, vialafeb (viyaCaReb), Semdeg ki movuswreb dedofals da dis satiralSi wavyvebi, zRvaTa gaRmao.
8.roSaqma Tan waiyvana 100 rCeuli msaxuri, maT Soris am ambis mTxrobelic.
9.erT bnel Rames maT mindorSi SeamCnies raRac manaTobeli:
“zogTa vTqviT, aris ciskari, zogTa Tqves aris mTvareo.”
10.rodesac miuaxlovdnen, is aRmoCnda cxenosani, romelmac Tqva: gulanSarodan qajeTs mivdivar mociqulado. misma silamazem yvela moxibla.
11.roSaqma Seatyo, rom qali iyo. daiWira, magram simarTle ver aTqmevina.
12. roSaqma gadawyvita, qali ZRvnad mierTmia duranduxtisaTvis.
13.am ambis mTxrobeli roSaqs daeTxova da gulanSaroSi wavida, iq datovebuli ganZis wasaRebad. axla kvlav qajeTSi vbrundebio, Tqva man.
14.fatmani mixvda, rom es is qali unda yofiliyo, vis gamoc amdens dardobda.
15.fatmanma moayvanina qaji msaxuri, win daisva da Tavidan moismina misi naambobi.
16.fatmans ori grZneuli zangi hyavda, isini gagzavna qajeTSi, im qalis ambis gasagebad:
“me orni Savni monani myvanan savseni grZnebiTa,
uCinod mivlen, wamovlen, maTiTa xelovnebiTa,”
17.fatmanis gagzavnili msaxurebi sam dReSi mobrundnen. qali duranduxtisaTvis miuyvaniaT. duranduxti emzadeboda zRvaTa iqiT dis satiralSi gasamgzavreblad. man qali ufliswulis – rosanis sacoled daniSna. rodesac glovas morCebodnen, qorwils gadaixdidnen.
18.qali qajeTis cixeSi CausvamT da erTi saWurisi dauyenebiaT mcvelad.
19.duranduxts zRvis gaRma wauyvania yvela grZneuli, radgan gzad saomari qveynebi unda gaevloT.
“qajTa qalaqi aqamdis mterTagan ubrZolvelia,
qalaqsa Sigan magari, klde magari da grZelia,
mas kldesa Sua gvirabi, asayromeli xvrelia.”
“gvirabis karsa niadag, moyme scavs ar pir-nasebi,
aTi aTasi Wabuki dgas, yvela kai xasebi,
qalaqis karTa samtave samaTas-samaTasebi.”
20.avTandils am ambis gageba metad eama. is fatmans daekiTxa: qajTa ambavi kargad gamagebine, uxorcoebs qali rad undaTo?
21.fatmanma upasuxa:
“ar qajnia, kacniao, mihndobian kldesa salsa.”
22.am qajebs SeuZliaT yvelas avnon, TviTon ki uvnebelni arian, qars aRZraven, wyalze xmeliviT gaivlian, Rames gaaTeneben, dRes daabnelebeno.
23.avTandilma madloba Seswira fatmans saintereso saubrisaTvis.
24.is Rame mijnurebma erTad gaatares. avTandili ZrwoliT igonebda TinaTins, fatmani ki xarobda:
“Tu yvavi vardsa iSovebs, Tavi bulbuli hgonia.”
25.diliT fatmanma avTandils uZRvna mravali tansacmeli.
26.avTandilma gadawyvita, gaemxila fatmanisaTvis Tavisi vinaoba. man rainduli samosi Caicva, fatmans Zalian moewona avTandili. erTad isadiles. meore dRes avTandilma TavisTan ixmo fatmani.
27.avTandilma fatmans uambo Tavisi Tavgadasavali. gaumxila, rom is TinaTinis mijnuria da is im qalis saZebnelad aris wamosuli satrfos davalebiT. uambo tarielis ambavic.
28.avTandilma fatmans sTxova, davexmaroT mijnurebso. sTxova, kvlav gaegzavna grZneulebi qajeTSi im qalis ambis dawvrilebiT gasagebad.
“RmerTma qnas, qajTa samefo, mogvesmas Cvengan Zleuli.”
29.fatmanma zangi msaxurebi gagzavna qajeTSi.


·         sazepiro:
1256-ე „ქაჯნი სახელად მათ ჰქვიან...


#48
wigni fatmanisa nestan-darejanis winaSe miwerili
1.fatmani nestans atyobinebs, rom man tarielis megobrisgan Seityo nestanis Tavgadasavali. sTxovs, Seatyobinos, qajebi dabrundebian Tu ara zRvis gaRma qveynidan, iqauri meomrebis raodenoba da qajeTis ambebi.
2.tarielisaTvis gadasacemado.
3.grZneulebma, mosasxami wamoixures da gauCinardnen.
4.isini Sebindebisas ukve qajeTSi iyvnen. iqauri daxSuli karebi ise gaiares, rom veravin SeamCnia isini.
5.nestani SeakrTo mis oTaxSi Sesulma ucnobma:
Sevida zangi pirSavi, Tma-grZeli, tan-nabdiani.”
6.nestans, Tavdapirvelad, isini qajTa mogzavnilni egona. grZneulebma daamSvides, fatmanis mociqulebi varTo da misi ustaric miarTves.
7.nestanma sulmouTqmelad CaikiTxa fatmanis werili, msaxurebs gamohkiTxa misi mZebnelis ambavi. Tqva: netavi, vis vegulebi cocxalio?
8.msaxurebma nestans moaxsenes, rom masze fatmani Zlier dardobda, rom maT adrec miutanes TavianT qalbatons nestanis Sesaxeb ambavi.
9.nestanma irwmuna maTi naambobi, fatmanma xom manam araferi icoda nestanisa da tarielis vinaobis Sesaxeb.



#49
wigni nestan-darejanisa fatmanTana
1. nestani Tavis werilSi fatmans “dedis mjob dedas” uwodebs.
2. atyobinebs, rom qajTa mefe jer ar Camosula, magram nestans uamravi mcveli hyavs.
3. ambobs:
“rasa hqvia Zebna Cemi? ar egebis, damijere.”
4. fatmans sTxovs, Seexvewos tariels, ar wavides nestanis saZebnelad:
“nu wamova Zebnad Cemad, miuwere, Se-ca-sTvale”,
radgan:
mas mkvdarsa vnaxav, movkvdebi me sikvdiliTa oriTa.”
5. nestani ugzavnis tariels ridis naWers niSnad: wers, es ridec, Cemi bediviT Saviao.


#50
wigni nestan-darejanisa sayvarelTan miwerili
1.        nestanma tarielsac miswera werili, Seaxsena wuTisoflis gautanlobis ambavi. uSenod sicocxle ar mindao,-aRuTqva.
2.        atyobinebs, Sen cocxali ar megone, radgan amqveynad yofilxar, RmerTs madlobas vwiravo:
“Seni sicocxle meyofis, Cemad imedad gulisa.”
3.        sTxovs, xSirad momigoneo.
4.        aRwers qajeTis cixes, qajebi Znelad saomari xalxia, nu wamoxval Cems saZebnelad, radgan:
“Sen mkvdarsa gnaxav, daviwvi, viTa abed kvesiTa.”
5.        amSvidebs, cocxali TaviT sxvas ar gavyvebio.
6.        sanacvlod nestani mijnurs sTxovs:
“wadi, indoeTs mihmarTe, arge-ra Cemsa mSobelsa,
mterTagan Seiwrebulsa, yovlgniT xelaRupyrobelsa.”
7.        auwyebs, niSnad Seneuli ridis naWers gigzavnio.
8.        msaxurebma myisve miutanes fatmans nestanis werili.
9.        avTandili RmerTs madlobas swiravs, rom gasrulda nestanis Zebna.
10.       fatmans madlobas uxdis erTgulebisaTvis da eubneba, unda wavideo. ukve erTi weli gavida, rac is nestans eZebs.
11.       avTandils surs, rom:
“ficxlad qajeTs moviyvano maTi momspob-amomwyveti.
12. fatmans uWirs avTandiltan daSoreba, magram; mainc urCevs:
“iswrafe Cemo nu gava, xeli egreca xeldebis,
Tu qajni mogeswrebian, mun misvla gagiZneldebis.”
13. avTandilma uxmo fridonis msaxurebs, Seatyobina saqmis keTili dasasruli da uTxra: me fridonTan ver mival, vCqarob, sTxoveT, rom Cems nacvlad, erTguli samsaxurisaTvis, uxvad dagajildooTo.
14. fridonis msaxurebs aCuqa mekobreTagan warTmeuli alafi – erTi datvirTuli xomaldi da ZmaTnaficTan werili gaatana.

·         sazepiroebi:
1301
1302
1303
1304
1305
1306
1307
1308
1309
1310
1311
1312
1313
1314
1315
1316
1317
1318


#51
wigni avTandilisa fridonTan miwerili
1.        avTandili fridons Tavmdablad moikiTxvas.
“umcrosma Zmaman Sori-Sor, salami daviyefeo.”
2.        uambobs im mraval gasaWirze, romelic erTi wlis manZilze gadaxda Tavs.
3.        atyobinebs:
“igi mze qajTa mefes hyavs, qajeTis patimaria,
mun misvla miCans TamaSad, Tumca gza saomaria.”
4. bodiSs uxdis, rom ver eaxla:
“gza-gza yofnad aRar mcalis, patimradaa igi mTvare.”
5. Senma msaxurebma didad masiamovnes da arc aris gasakviri, radgan:
“qeba rad unda mas, vinca TqvenTana xandazmulia,
msgavsi yoveli msgavsa Sobs, ese brZenTagan Tqmulia.”
6. avTandili Cajda xomaldSi da gaswia tarielTan. mas cremlebiT acilebdnen:
“fatman, usmen da monani, tiran cremliTa cxeliTa,
ityvian, mzeo, ra gviyav, dagvwven, cecxliTa mwveliTa.”


#52
wasvla avTandilisa gulansaroT da tarieltan misvla
1.        avTandili xmeleTze gadavida. is iswrafvoda tarielTan Seyras.
2.        “miweul iyo zafxuli, qveynad amosvla mwvanisa,
              vardis furclobis niSani, dro maTi paemanisa,
             etlis cvaleba mzisagan, Sejdoma saratanisa,
             sul-Tqvna, ra naxa yvavili man, unaxavman xanisa.”
“aagrgvinda ca da Rrubelni crodes brolisa cremliTa, vardTa akoca bagiTa mis vardisave dariTa,
ubrZana: giWvret TvaliTa, gul-tkbilad SemxedvariTa, misad sanacvlod movilxen TqveniTa saubariTa.”
3.        avTandils tarielis gaxsenebaze cremlebi moadga Tvalebze. man grZeli gza ganvlo, udaburi da uadamiano, sadac naxa SambnarSi lom-vefxvi, yvela daxoca.
4.        male gamoCnda gamoqvabuli. avTandilma ifiqra, tarilei gamoqvabulSi ar dadgeboda, amitom:
“sjobs Tu Samb-Samb waviaro.”
5. avTandili mxiarulad miimReroda, tariels uxmobda. male, Sambnaris piras, xmalmomarjvebuli tarieli Senisna. mas lomi moekla, qveiTad iyo. avTandils xma eoca:
“Sexedna, icna, misken mirboda, xteboda.”
6. Zmobilebi erTmaneTs gadaexvivnen. tarieli atirda. avTandils uTxra: radgan cocxals gxedav, aras vCivio.
7. tarielis tirils avTandili siciliT pasuxobda. saamo ambavi mogitaneo, - ambobda.
8. tarieli ar Cerdeboda, maSin avTandilma:
“mis ambisa dayovneba veRar gasZlo, auCqarda,
gamoiRo ride misi, vin gabedad vardi garda.”
9. ridis danaxvaze tarilema goni dakarga. avTandili tariels mivarda, magram mas sicocxlis niSanwyali ar etyoboda.
10. atirda Tavzardacemuli avTandili. Tmebs iglejda, pirs ixokavda:
“raca vqmen, ar uqnia arca Smagsa, arca rets.
wyali swrafad rad davasxi cecxlsa, Znelad dasaSretsa,
Cqarad eces, ver gauZlebs guli lxinsa metis-metsa.”
11. avTandili Tavs idanaSaulebda, me movkali moyvareo:
“Tqmula: siwynare gmobili sjobs siCqaresa qebulsa.”
12. avTandilma tariels mkerdze lomis sisxli daasxa da moasuliera.
“agreTve guli kacisa mosagvareblad Znelia, wirsa da lxinsa orTave zeda marT vita xelia,
miwyiv wyluldebis, sawuTro misi arodes mrTelia.
igi miendos sofelsa, vinca Tavisa mteria.”
13. tarielma waikiTxa nestanis werili, cremlebi axrCobda, avTandili awynarebda, ra dros tirilia, sicili gvmarTebs, wavideT vixsnaT nestani qajTa tyveobisagano.
14. tarielma gamoikiTxa nestanis ambavi, avTandils madloba uZrvna:
“me vera giyo, nacvalsa RmerTi gardixdis Zlieri,
zegardmo misi SemizRos muqara Cem-magieri.”
15. Zmobilebi cxenze Sesxdnen da gamoqvabulisaken gaswies.
16. asmaTs gaukvirda momRerali Zmobilebis naxva.
17. asmaTs uambes nastanis ambavi da misi werili gadasces.
“asmaT ra naxa ustari, cno misi danaweroba,
gakvirda, zarman aiRo, aTrTolebs viTa xeloba,
terfiT Txemamdis gauxdis mas meti sakvirveloba.”
18. avTandilma igi daamSvida:
“lxini mogveca, mogvSorda yoveli Wiri Znelia,
mze mogveaxla, ukuni CvenTvis aRara bnelia,
borotsa sZlia keTilman, arseba misi grZelia.”
19. samivem RmerTs madloba Seswira:
“RmerTsa misces didi madli, Tqvens:
“gviyoo, raca sjobda!”
20. gaxarebul Zmobilebs asmaTi gaumaspinZlda.
21. tarielma avTandils SesTabaza devebis gamoqvabulis daTvaliereba;
“me egre ara minaxavs, marT viTa ara mdomia,
modi da gavxsnaT, SevigrZnoT, saWurWles Tu ra zomia.”
22. 40-ve oTaxi gamotenili iyo ZvirfaseulobiT; meormoce oTaxSi naxes iaraRis sawyobi (zaradxana). iq uamravi abjari iyo.
23. iqve naxes erTi dabeWdili kidobani, romelsac ewera:
“zed ewera: aqa Zes abjari sakvirvelio,
jaWv-muzaradi, almasi, xrmali basri da mWrelio,
Tu qajni devTa Seebnen, iyos dRe igi Znelio!
umisJamisod vinc gaxsnas, aris mefeTa mkvlelio.”
24. kidobanSi abjris sami kompleqsi ipovnes. Caizomes, moewonaT. xrmali rkinasa moWrian, viT bambis mkerdsa Wridian.”
25. es yvelaferi kargis niSnad CaTvales. mesame abjari fridonisaTvis gadainaxes. cota oqro gamoitanes, karebi daketes da diliT fridonTan wasvla gadawyvites.



#53
tarielisa da avTandilis wasvla fridonTan
1. diliT asmaTi waiyvanes da wavidnen. nuradinis qveynamde asmaTs xan erTi Semoisvamda cxenze ukan, xan meore. iq ki vaWrebisagan asmaTisaTvis cxeni iyides.
2. gzad muradinis mejogeebs Sexvdnen. tarielma avTandils uTxra:
“modi, fridons velaRobneT, jogsa missa mivadgeTa!”
3. maT sepyroba dauwyes fridonis saukeTeso taiWebs. mejogeebs uyvires:
“uyvires: vin xarT, moymeno, vin iqmT saqmesa zesebsa?
jogi misia, vin mtersa hkravs xmalsa, ar akvnesebsa.”
4.isini mejogeebs daedevnen. gaqceulma mejogeebma fridons auwyes:
“gviSveleTo, gviSveleTo, mekobreTa amogvwyvidnes”.
5. fridoni, Tavisi razmiT, daedevna momxdurebs, avTandili da tarieli muzaraddaxurulebi iyvnen. rodesac fridoni maT daewia, tarilema siciliT moixsna muzaradi da fridons miaZaxa:
“fridons uTxra: rasa hlami, Cveni mosvla ras gewyina?
purad avi maspinZeli mogvegebi omiT wina!”
6. fridonma ZmaTnaficebis naxviT gaixara. Tayvani sca maT, RmerTs madlobas uxdida.
“hgvanda, Tumca Seyriliyves orni mzeni, erTi mTvare,
erTmaneTi daamsvenes, gaemarTnen, oqces gare.”
7. fridobs moarTves amjari da uTxres, jer SenTvis meti armaRani (nobaTi, ZRveni) ara gvaqvso.
8. is Rame iq daisvenes. fridonma diliT Zmadnaficebs uTxra: avi maspinZeliviT viqeciT, magram:
“magra aw yofna ar varga, wasvla sjobs gzisa grZelisa,
Tu qajni mogveswrebian, saeWvo ars siZnelisa.”
9. fridonma ganagrZo, qajeTSi erTxel vyofilvar, irgvliv kldea, mteri versaidan miudgeba. idumal Tu ar SevalT, cxadad SebrZoleba ar ivargebs, didi laSqriT ki malulad ver mivalTo.
10. Zmobilebi daTanxmdnen. asmaTi fridonis sasaxleSi datoves. 300 rCeuli meomari waiyvanes. fridonma gza icoda. dRe idgnen, Rame midiodnen.
11. rodesac miadgnen qajeTis cixe-qalaqs, gadawyvites, TaTbiri gaemarTaT, radgan:
“asi aTasi ajobebs, Tu gamorCevit mqmnelia.”

#54
TaTbiri nuradin-fridonisa
1.        Tu qajebma cixe-simagris kari Caketes, 10 weli veras gavxdebiT, Tqva fridonma da megobrebs SesTavaza.
2.        me pataraobidanve maswavles jambazoba. sabelze uxmod gavla SemiZlia Caval cixeSi da karebs gagiRebTo.
“abjriTa gavla arad miCns Wirad, gatana farisa;
Sigan Cavxltebi kiskasad, vecemi msgavsad qarisa;
laSqarTa davxoc, gavaxvam, hnaxon gaReba karisa!
Tqvenca mun modiT, sadaca gesmaT zriali zarisa!”




#55
TaTbiri avTandilisa
1. avTandilma daiwuna fridonis winadadeba.
“ra gaxvidode guSagTa esmas abjarTa Cxereba,
gigrZnoben, Tiksa mohkveTen, amisi xams dajereba.”
2. me Seval, vaWrulad gadacmuli, qajeTSi da karebs gagiRebTo, - Tqva avTandilma.
“me marto Sevl vaWrulad da kargad Sevetyebi,
malviT Cavicvam abjarsa, gavCndebi, gavecruebi,
RmerTman qnas, uxvad vadino SigniT sisxlisa ruebi.”

#56
TaTbiri tarielisa
1. tarielma Zmobilebs uTxra, vici rogori gmirebic xarT, magram Cems mdgomareobaSic sediT.
“xma esmas Cemsa xel-mqmnelsa, zeda gardmodges mze viTa,
Tqven gqondes omi ficxeli, uomrad mnaxos me viTa,
ese me damsvris, nu ubnobT, sityviTa Tqven saTneviTa.”
2. tarielis winadadebiT, 100-100 kaciT, sami mxridan unda mietanaT qajeTis cixeze ieriSi.
“samTave samgniT mivhmarToT, ficxla davsxlitoT cxenebi,
mogvegebvian, vemcrobiT, Cven xrmalsa mivceT mZle nebi.”
3.        fridoni gaexumra tariels:
“maga cxensa Cemeulsa moaswreben karTa vera,
odes giZRven, ar vicodi, qajeTs gvinda qajTa mzera,
Tvara yola ar giZRvnidi, Cemi giTxra siZunwera.”
4. fridonis xumrobaze gaicines.
5. gadawyda, tarielis gegmiT emoqmedaT.
6. daiwyes Seteva:
Tuca fridon da avTandil sikeTe-miuwvdomnia,
 magra tarias Sebmani arvisgan misandonia.”
7. `kacsa ukravad dabneddis xma tarielis xafisa,
abjarsa frewdis, gacudda simagre qajTa – qafisa.”
8. avTandili da fridoni erTdroulad Sevardnen cixeSi. tariels dauwyes Zebna.
nWxes 10 000 mokluli qaji.
`gzani dahxvdes Sekafulni, Sevides da gaZvres xvrelsa, naxes, mzisa Sesayrelad gamoeSva mTvare gvelsa,
muzaradi moexada, hSvenis akvra Tmasa lelsa,
mkerdi mkerdsa Seeweba, gadaeWdo yveli-yelsa.”
  1. Zmobilebi miesalmnen tarielis mzes.
  2. mze moegeba ZiriTa terfiTa, mocinariTa,
akoca misTa mSvelelTa laRman cnobiTa wynariTa,
orive erTgan ubnobdes amiTa saubriTa.:
      10. tariels miuloces gamarjveba.
      11. fridonis 300 kacidan cocxali gadarCa 160 kaci.
12. 300 jor-aqlemi datvirTes ZvirfaseulobiT. nestani taxtrevanSi Casves, 60 kaci qajeTis mcvelad datoves da zRvaTa qalaqisaken gaeSurnen. Tqves:
`fatman vnaxoT, muqafa gvac misi garduxdelia.”






#57
tarielisagan zRvaTa mefisas misvla
1.   zRvaTa mefes maxarobeli gaugzavnes; tarielma:
`SesTvala: `moval tariel, mterTa mZle, mosvliT mspobeli,
qajeTiT momyavs Cemi mze, Cemi laxvarTa mSobeli,
mwadian, gnaxe pativiT, viTa mama damSobeli.”
2.   qajeTis qveyana davipyari. Tqvengan bevri sikeTe maxsovs. Tqvenma qveSevrdomma fatmanma ixsna mze, amitom qajTa qveyanas Tqven giZRvniTo:
`srulad qajTa samefosa giZRvni, Cemgan Seiwire,
kacni Senni Seayenne, cixe magrad daiWire.”
`kacni Senni Seayenne, cixe magrad daiWire.”
Cven gveCqareba, win mogvegebeT. usens ubrZaneT, fatmani gamogzavnos nestanis sanaxavado.
3.   am ambavma meliq _ surxavi didad gaaxara. 10 dRis savalze Seegeba tariels fatmanic aaxla. samzadisic daiWira.
gaxarebuli fatmani nestanis gadexvia:
`gadaexvia, gadukocna xeli, fexi, piri, yeli.
ityvis: RmerTo, ra gmsaxuro, ganminaTlda raTgan bneli!
can simokle borotisa, keTilia misi grZeli.”
      4.Svidi dRe zeimobda meliq _ surxavi tarielisa da nestanis qorwils.
      5. tariels aCuqa iagundis gvirgvini, oqros taxti. nestans Zvirfasi TvlebiT Semkuli yabaCa. avTandilsa da fridons Zvirfasi iagundi, cxeni, tansacmeli.
      6. tarielma fatmans uTxra: dao, Sens vals ver gadavixdio.
`dav, vali Seni Cemzedagarduxdeli, didia,
aw raca qajTa saWurWle qajeTiT amikidia,
momicemia, waiRe, ar kide momiyidia!”
      7. meliqs-surxavma maT xomaldi misca da gaistumra.
      8. asmaTs maxarobeli gaugzavnes.
      9. Sexvedrisas nestani da asmaTi erTmaneTs gadaexvivnen:
`nestan-darejans mieWdo, rom ver gahyris culebi,
aw gausrula yoveli man misi naerTgulevi.”
      10. nestanma asmaTs madloba gadauxada. asmaTi RmerTs uxdida madlobas:
`sjoban yovlTa moyvarulTa patron-yrmani moyvarulni.”
      11. `fridonis didebuleba maT miuloces gamarjvebiT dabruneba.
12. `mefe etyvis: ZmaTa TqvenTa Tavni CvenTvis daixocnes.
xalxs miusamZimres, atirdnen.
13. msaxurebma upasuxes:
`vin Rirsa Tqvensa egzomsa tirilsa, SeWirvebasas
TqvenTvis sikvdili dia sjobs miwaTa zeda rebasa.”
      14. avTandilmac miusamZimra fridonis xalxs. maT avTandils uTxres:
`radgan mihxvda dakarguli lomi mzesa warxdomilsa,
aRara vtirT satiralsa, aRar davsdebT TvalTa milsa.”
      15. Sevidnen mulRazanzarSi. didi zeimiT Seegebnen qalaqSi.



#58
qorwili tarielisa da nestan-darejanisa fridonisas
1. tarielsa da nestans TeTr-Zowisferi sajdomi daudges. avTandils yviTel-Savi. didi qorwili gamarTes.
2. fridonma mefe-dedofals cxra margaliti miarTva, batis kvercxis toli. erTi Zvirfasi qva, romlis Suqzec xatva SeiZleboda, Zvirfasi iagundis mZivebi. avTandilsac uZRvnes erTi tabaki (sufra) margaliti.
3. fridonTan qorwili rva dRe gagrZelda.
4. tarielma fridons uTxra:
`me Tqvengan vpove mokvdavman Cemi wamali wylulisa.”
Sen ici, avTandili rogori Tavdadebulia CemTvis. axla me msurs davexmaro.
hkiTxe, ras apirebso?
`Sen midi, hkiTxe, ra unda, man qnas amisi cxadeba,
viTa damivso saxmili, egre misica kma deba.”
uTxari, mis pativiscemas ver gadavixdi. msurs, arabeTSi veaxlo avTandilso.
`varCev, wavideT arabeTs, iyav Cemica marebi,
tkbilis sityviTa gavmarToT da xmliTa saomarebi,
Tu Sen Sensa colsa ar SegrTav, me Cemsaxar vexmarebi.”
5.fridonma tariels avTandilTan umociqula. avTandils gaeRima:
`Tqva, Tu: meSveli rad minda, mWirs aravisgan wyluleba,
Cemi mze arca qajTa hyavs, arca sWirs lxin-nakluloba.”
midi da tariels moaxsene:
`var mucliTganve dedisa TqvenTan samonod Sobili,
RmerTman munamdis miwa myos, vir mefe iyo cnobili.”
Cemi survilia indoeTSi veaxlo tariels, taxtze mjdomi vixilo, amas rom Sevasruleb, mere waval arabeTSio.
6.avTandilis naTqvamma tarieli Seawuxa. man avTandils uTxra:
`me senisa gamzrdelisa unaxavad ar davdgebi,
veeWv, mravali damexocos mona, misgan sayvarlebi,
viTxov xole sendobasa, egeTiRa movbrundebi”.
7. tarielma mtkiced gadawyvita, meore dResve arabeTSi wasuliyvnen da rostevanisagan. eTxova TinaTinis xeli avTandilisaTvis.
`me ar mizams arabT mefe, rome sityva gavacruo,
amad sTxovo qali misi, Sevexvewo, Sevaguo.”
8.fridonma avTandils gadasca tarielis danabarebi. uTxra:
`ar dadgebiso, cudnia Sengan cdisaRa Tqmuloba.”
9. avTandilma tariels dauCoqa, sTxova, eyofa rostevans, rac wels vawyenine. gamzrdels ver vkadreb qalis xelis Txovnas. vai-Tu TinaTinsac ewyinoso.
10. tarielma siciliT uTxra, mec unda gavisarjo SenTviso.
11. avTandilma rom Seatyo, tarieli ar apirebda gadawyvetilebis Secvlas, damorCilda.
12. fridonma amala SearCia da moemzadnen arabeTSi wasasvlelad.
samTaganve qvabsa misvla da muniT arabeTs wasvla.




#59
სამთაგანვე ქვაბსა მისვლა და მუნით არაბეთსა წასვლა
1. brZeni dionise ambobs, rom RmerTi borotebas ar dabadebso. qali waiyvanes gzaze nadirobdnen, mziarulobdnen.
2. gamoqvabuls rom miuaxlovdnen, tarielma Tqva, aq me var Tqveni maspinZelio.
3. asmaTma maT irmis xmeli xorciT umaspinZla.
4. tarielma yvelani uxvad daasaCuqra. fridons uTxra:
`kargis mqmneli kaci bolod ar waxdebis.”
devebis gamoqvabulis saWurWle tarielma fridons uboZa.
fridonma kaci gagazavna aqlemebis mosayvanad, raTa ganZi mulRazanzarSi  gadaezidaT.
5.gaudgnen arabeTis gzas.
6. arabeTis soflebSi lurji da mwvane emosaT, avtandils glovobdnen.
`mun Sigan myofsa tansa emosa lurji da mwvanebi, avtandilisTvis yvelai cremliTa ars nabanebi.”
7. tarielma mefe rostevans mociquli gaugzavna – movdivar Tqvens sanaxavad, bodiSs gixdiT, ymebi rom dagixoceT.
`ZRveni ara maqvs, gmowmoben fridon da misni ymania,
oden ZRvnad Tqveni avTandil me TqvenTvis momitania.”
8.am ambavma rostevani da TinaTini metad gaaxara.
9.rostevan mefe win Seegeba tariels.
10. pirvelad avTandilma SeamCnia maTken momavali rostevani.
`isia Cemi gamzrdeli da Tqvenda mogebebula,
iqi ver mival, mrcxvenia, gulsa samxilidebula.”
11. tarielma utxra, aq iyavi, me mival da movaxseneb saTqmels rostevanso.
12. tarieli da fridoni wavidnen rostevanisaken. avTandili da nestani cal-calke karavSi dadgnen.
13. rostevanma Tavyvani sca indoeTis mefes: tarielic aseve moiqca. rostevani gaaoca tarielis garegnobam. is avTandils eZebda.
14. tarielma uTxra:
`nu gikvirs misi ver naxva da dayovneba xanisa, modi da davsxdeT, mefeo, amaoa kordi mwvanisa,
gkadro mizezi misisa Tqvens wina ver-motanisa.”
15. tarielma rostevans uTxra: me da fridoni gTxovT:
`muxl-moyrili geajebi, nuRar awvav imaT alsa,
rome misce qali Tqveni mklav-magarsa, gul-fiqalsa.”
am sityvebze tarielma xelmandili amoiRo, yelze da ise mouyara muxli rostevans.
16. rostevani Seawuxa tarielis Tavmdablobam, Tayvani sca tariels, sTxova, Tavs nu imdableb, me Tanaxma varo.
Tqven Cemi qali Tqveni msaxurisaTvisac rom geTxovaT, uars ar gkadrebdiT. avTandili SviliviT miyvarso.
17. tarielma rostevans Tayvani sca da madloba gadauxada.
18. fridoni avTandilTan maxaroblad gaeqana, rostevanTan miiyvana avtandili. mefe miegeba mas. avTandili morcxvobda.
19. mefe moexvia avTandils.
`maSin lxini amo aris, ra gardixdi kaci Wirsa.”
20. nestani miiyvanes, rostevanTan. man qals uTxra:
`etyvis: `mzeo, viTa gaqo, naTelo da dariano
SenTvis xelni gonebani ara cudad ariano,
mziani da mTvariani etlad rano da riano,
Tqven saWvretad arar mindiT, ar vardo da ar iano.”
      21. wavidnen TinaTinTan. didi sixaruliT Sexvdnen erTmaneTs. avTandils TinaTini dausves gverdiT. qalma daimorcxva. mefem uTxra, Cemi nu grcxveniao.
      22. rostevanma daloca siZe – qali. uTxra:
`Tvenis xeliTa meRirsos miwata semoyriloba!”
msaxurebs ubrZana, Tayvani ecaT mefe avTandilisaTvis.



#60
qorwili avTandilisa da TinaTinisa arabTa mefisagan
1.   gaCaRda qorwili.
`sam dRe iyo indoT mefe avTandilis viT mayari!”
2.   tariels da nestans aCuqes:
`aTasi Tvali, naSobi romanulisa didisa!”
aTasi mtredi kvercxis toli margaliti, aTasi cxeni. fridons cxra tabaki margaliti, cxra taiWi.
3.   gavida erTi Tve. Semdeg tarielma avtandili gagzavna rostevanTan Suamavlad da Sin wasvlisneba iTxova.
`mterTa aqvT Cemi samefo, vici mun Sigan mZovelad.”
      4. rostevanma uTxra: ras meridebi, rogorc gsurs, ise moiqeci. avTandilic  waiyvane jariTao.
`avTandil Tana wamogyves, wadiT laSqriTa didiTa,
TqvenTa mterTa da orgulTa daufrewdeT, da – ca sWridiTa.”
      5. tariels ar surda avTandilisa da TinaTinis daSoreba, magram avTandilma uTxra:
`avTandil uTxra: magiTa Sengan ar moviRorebi,
ar dia ginda damagdo, waxvide Cemad mzraxavad!
coli uyvarso, gamwira, iyo amisa msaxavad!”
5.   avTandilma Seyara 80 000 meomari.
6.   nestani da TinaTini debiviT daSordnen erTmaneTs.
7.   nestanma dobils sTxova, werili gamomigzavne, Seni ambavi Sematyobineo.
8.   `gaemarTnes da wavides dia spiTa da bargiTa,
tariel, fridon, avTandil, TaviTa metad kargiTa,
kaci 80 000 hyva cxenebiTa vargiTa,
mivlen samnive guliTa erTmaneTisa magriTa.”
9.   samive Tve iares.


#61
tarielisagan indoT mefis sikvdilis cnoba
      1. qedze didi qaravani gamoCnda. yvelas savebi ecva. Tmebic mokecili hqondaT glovis niSnad.
      2. vaWrebma Tqves: indoeTidan movdivarTo. tarielsa da mis mxleblebs gauxardaT indoeTidan momavalTa naxva. TavianTi vinaoba ar gaamxiles da indoeTis ambebi ikiTxes.
      3. maT Tqves: indoeTis zeca gaurisxa. mefe farsadans erTiq ali hyavde. amirbars da qals erTmaneTi seuyvardaT, mamidam qali gadakarga. TviTonac Tavi moikla. amirbari im qalis saZebnelad wavida. isic daikarga. mefe daRonda, didxans ver gaZlo da gardaicvalao.
      4. vaWarTa naTqvamis gagonebaze nestani akivlda, Tmebi gaiSala. atirda da tarielic. nestani moTqvamda:
`movkvde, mamao, me SeTvis Svili yovelTa uare,
vera gmsaxure asulman, verca ra Segaguare.”
5.tarielic tiroda. Sendobas sTxovda micvalebuls:
`RmerTsa mihmadle, Semindev rac Sen Cem gana gwyenia.”
6.   Semdeg vaWrebs dawvrilebiT gamohkiTxes indoeTis ambebi.
      7. vaWrebma moaxsenes: indoeTSi didi omia, qveyanas xataeTis mefe, ramazi Seesia. dedofali ibrZvis mtris winaaRmdeg, magram uimedod, radgan yvela cixesimagre mterma waarTvao.
      8. Cveni mefe Zlieria. misreli vaWrebi varT da raamz mefem amitom gamogviSvao.
      9. tarieli saswrafod gaeSura indoeTisaken. sami dRis savali erT dreSi gaiara. droSa aRmarTa da ise Sevida indoeTSi.



#62
tarielisagan indoeTs misvla da xataelTa damorCileba
  1. tarielma mebrZolebi Seaguliana.
  2. avTandilma Tqva:
`maT viTa mterTa wavixamT, mihxvdnen ferxTa cveTani.
  1. gaemgzavrnen saomrad.
  2. win mimavlebma ramazis mzveravebi daiWires da tariels mihgvares. tarielma isini ramazTan gaagzavna
`acnobeT Tqvensa patronsa: `movlen guliTa qebulni.”
ramazs gadaeciT, tarieli movdivar:
SiSi ver gixsnis sikvdilsa, cudniRa daRrejania.”
rogor gabede indoeTSi mosvla, SenTan Sesabmelad movdivar, ar mogeparebio.
  1. ramazs moaxsenes tarielis danabarebi:
`movidao indoT mefe, laSqarnica kargni hymobdes,
vinca viTa gardaxvewos, igi erTi orad sjobdes.”
  1. tarielis droSasTan erTad frialebda arabeTis droSac.
7.   male 500 kaci danebda tariels. ramazma patieba da sicocxlis SenarCuneba sTxova.
`viTar ninevelni, isxemdis tavsa mtversa da nacarsa,
amiT daesxnes risxvasa, zeciT mosulsa nacarsa.”
      8. brZens uTqvams:
`eseao mamacisa, metis – meti sigulovne;
odes mtersa moerio, nuRar mohklav, daiyovne,
gindes sruli mamacoba, ese sityva daixsome.”
      9. tarielma raamzs Seundo:
`indoeTs zeciT sinaTle cadga, marT viTa svetia.”
10. xataelTa laSqars maxarobelma axara:
`ar dagxocso, Segiwyalna.”
      11. indoelebi ver bedavdnen gamosvlas. indoeTis droSas \, rom xedavdnen, Ralati egonaT tarielma SeuZaxa:
`gamodiT, Tqveni siSore ars Cemgan mouTmenia.”
      12. rodesac icnes tarieli gaixares. SaviT mosili indoelebis danaxvaze tarieli da misi mxleblebi atirdnen.
      13. dedofali, gaxarebuli, gamoeSura maTTan Sesaxvedrad.
`ubrZanebda: `rad viT stirTo, - ese hqonda wyroma-zraxvad,
RmerTman risxva moaqcia wyalobisa gamosaxvad,
gvmarTebs, rome madli mivsceT, arRa gvcalis glova-axvad.”
14. nestanma dedas Sestira:
`qalman dedasa Sestira: `hai, me ra vqna, dedao!
wiTel-yviTliTa dagagde, aw Saosansa gxedao,
mamaman taxti dacala, aRarsada zis zedao!”
      15. deda Svils amSvidebda, kocnida, Tayvanis sces nestansa da tariels. tarielma dedofals warudgina mxsnelebi: avTandili da fridoni.
      16. dedofali qalaqSi Sevida, brZana, glova seewyvitaT da zeimi gaemarTaT.


#63
qorwili tarielisa da nestan-darejanisa
  1. dedofalma ZaZa gaixada. siZe-qali taxtze dasva.
  2. `yola lxinTa ver iamebs kaci WirTa garduxdelad.”
  3. gaCaRda qorwili.
  4. tarielma dedofals sTxova:
`Seiwyale ramaz mefe, miavale RmerTsa Sensa!
vnaxe, metad Segebralnes, SeuSinda xrmalsa Cvensa.
RmerTi alxens monanulsa, mcomelsa, creml-danadensa.”
  1. dedofalma ramazs Seundo danaSauli da xraki dauwesa.
  2. fridons da avTandils indoelebi mxsnelebs uwodebdnen.
  3. tarielma asmaTs uTxra:
`raca Sen qmen, ar uqmnia, ar gamzrdelsa, arca zrdilsa,
aw indoeTs samefosa meSvidedsa, - erTsa wilsa,
zeda dagsvam, Seni iyos, gvmsaxurebdi tkbili-tkbilsa.”
  1. vinc gsurs, SeirTe, imefe da gvemsaxureo.
  2. SerTes asmaTs kargi moyme.
  3. Zmadnaficebma cota xani erTad dayves, Semdeg avtandils mowyena Seetyo.
  4. fridonic gamoemSvidoba tariels. gemsaxurebi, rogorc umcrosi ufrosso.
  5. rostevans saCuqrebi gaugzavnes.
  6. nestanma TinaTins gaugzavna:
`qalsa qalman gaugzavna yabaCa da erTi ride,
rome Cacma – daxurvisa vin Rirs iyo, maTgan kide!”
gaugzavna erTi Zvirfasi Tvali.
  1. gamoeTxovnen tariels fridonma da avTandilma erTxans erTad iares, Semdeg gaiyarnen.
  2. samive mefe erTmaneTs naxulobda. samefos brZnulad patronobdnen.
`yovliTa sworad wyalobasa viTa Tovlsa moaTovdes,
obol-qvrivi gaamdidrnes da glaxakni ar iTxovdes,
avis mqmnelni daaSores, kravni kravTa ver uwovdes,
Sigan maTTa sabrZanisTa, Txa da mgeli erTad Zovdes.”

dasasruli
  1. `dasrulda maTi ambavi, viTa sizmari Ramisa.”
  2. `vwer vinme mesxi meleqse me rusTvelisad amisa.”
  3. `poema davwere qarTvelTa RmerTis – daviTis saqebrado.”
  4. `ese aseTi sofeli, arvisgan misandobeli,
wamia kacTa Tvalisa da wamwamisa mswromeli.”
  1. 1662-e strofi:
`amiran darejanis – Ze moses uqia xonelsa,
abdul – mesia SavTelsa, leqsi mas uqes romelsa,
dilargeT-sargis Tmogvelsa, ams ena dauSrobelsa,
tariel-missa rusTvelsa, misTvis creml-SeuSromelsa.”

·         sazepiroebi:
1658
1659
1660
1661
1662

`v e f x i s t y a o s a n i”
III saskolo gamocema – 1956w. n. naTaZis redaqciiT.

1662 – strofi
65-e Tav
prologi: 32 strofi
ZiriTadi nawili: 1625 strofi
epilogi: 5 strofi
sul 1662 strofi
prologi 1 _ Tavi
ZiriTadi nawili: 63 – Tavi
epilogi 1 Tavi
sul 65 Tavi







2 комментария:

  1. ვემსახურებით საუკეთესო და კარგი ხარისხის ტელევიზია, ფილმები , კინო , სერიალი , ქართულად , televizia , filmebi qartulad, kino, seriali , horoskopi , gogaggg .

    ОтветитьУдалить