ქართველ მწერალთა ბიოგრაფიები

ძველი ქართული მწერლობა V - XVIII საუკუნეები

ადრინდელი ფეოდალური ხანის მწერლობა V-X ს.ს.

1. იაკობ ხუცესი (curtaveli) 

                      

                          biografia

    Cvenamde moRweuli uZvelesi originaluri qarTuli mxatvruli nawarmoebia `wminda SuSanikis wameba~. Aაm Txzulebis avtoria iakob xucesi (curtaveli).

`SuSanikis wameba~ dawerilis V saukuneSi, SuSanik dedoflis gardacvalebis Semdeg, varqsenis gardacvalebamde, e. i. 476 - 482 wlebSi.

   

     

                                               

  iakob xucesis Sesaxeb biografiuli cnobebi ar mogvepoveba. Mმwerlis vinaobis dasadgenad erTaderT wyaros warmoadgens misive Txzuleba `SuSanikis wameba~. 

am nawarmoebis mixedviT vgebulobT , rom iakobi cxovrobda V saukuneSi. is iyo varqsen pitiaxSis (erisTavis) karis mRvdeli. 

iakobi yofila TviTmxilveli da momswre im ambisa, romelic  aRwera. `SuSanikis wamebaSi~ iakobs Tavisi Tavic hyaვs gamoyvanili moqmed pirad. is pirveli piriT laparakobs: `SuSanik mrqua me~ (SuSanikma miTxra), `me varqu~ (me vupasuxe). Aაmrigad, iakob xucesi `SuSanikis wamebis~ avtoricaa da personaJic. is, rom ავტორი sasuliero piria, xucesia da  iakobi hqvia, teqstidan Cans. TviTon ambobs: `da meca xucesi dedoflisai Tan vaxldi wmidasa mas" (afocs). varqsen pitiaxSis axalgazrda msaxuri ikiTxavs: `iakobi manda arsa?~ da me varqu: `rai ginebs?~ _ ambobs iakob xucesi.

Aაraferi viciT iakob xucesis swavla _ ganaTlebis Sesaxeb. Mmagram `SuSanikis wamebis~ mixedviT SeiZleba davaskvnaT, rom iakob xucesi metad ganaTlebuli piri yofila, sasuliero mwerlobaSi Rrmad ganswavluli, qarTuli sityvis daxelovnebuli ostati. Nჩვენამდე მოღწეული ეს თხზულება badebs eWvs, rom iakobs sxva nawarmoebic unda hqonოდა. erT adgilas avtori ambobs: SuSaniki iyo `moSiSi RmrTisai, viTarca igi vTquT, siyrmiTgan TvisiT~. `SuSanikis wamebaSi~ SuSanikis bavSvobaze araferia naTqvami, amitom mkvlevrebi fiqroben, rom SuSanikis bavSvobis Sesaxeb iakobi mogviTxrobda an sxva nawarmoebSi, an am nawarmoebis SesavalSi, romelsac Cvenamde ar mouRwevia.

506 wlis  dvinis saeklesio krebis monawileTa Soris moxseniebulia vinme iakob curtaveli, meeqvse episkoposi afocis Semdeg. Mmecnierebi varaudoben, rom iseTi ganaTlebuli piri, rogoric iakobi iyo, iolad miaRwevda am droisaTvis episkoposis xarisxso da iakob xucess aigiveben iakob curtavelTan.

iakobi iyo daba curtavidan. (zustad adgili ucnobia. Mმdebareobda dRevandeli bolnisis raionSi, mdinare qciis (xrami) da maSaveras SesarTavTan, dRevandel gaCianTan). 

ბოლნისის სიონი

ცurtavi iyo qarTlis pitiaxSis (erisTavis) adgilsamyofeli. 

Cvenamde moRweuli uZvelesi xelnaweri `SuSanikis wamebisa~ XI saukunisaa. Cvenamde `SuSanikis wamebა~ V saukunis xelnaweriT rom moRweuliyo, aucileblad iqneboda xanmeturi teqsti. (saliteraturo qarTuls, romelsac V saukuneSisafuZvlad edo hereTuli kilo, axasiaTebda მეორე სუბიექტური,   მესამე ირიბი ობიექტური pirების niSnad da zedsarTavi saxelis aRmatebiT xarisxSi x _ prefiqsi, romelic dRes 3 sityvaSia SemorCenili: x-ar, mo-x-val, x-erTvis-i).

ბოლნისის სიონის ტაძის წარწერა (493-494 წ.წ.)

გადმოცემით,  შუანიკ დედოფლის წმინდა ნაწილები თამარ მეფემ გადმოასვენებინა თბილისში, მეტეხის ტაძარში, რომელიც ააგო ვახტანგ გორგასალმა.

 

მეტეხის ტაძარი

ტაძრის უმთავრეს სიწმინდეს წარმოადგენს წმ. შუშანიკის საფლავი. თავდაპირველად წამებული 

დედოფლის ცხედარი დაბა ცურტავში განისვენებდა. სომეხ-ქართველთა საეკლესიო განხეთქილების შემდეგ (VII ს.), საქართველოს კათოლიკოსის ლოცვა-კურთხევით, წმინდანის ნეშტი მეტეხის ტაძარში გადაასვენეს. ცნობილია, რომ თამარ მეფემ მოოქროვილი სამოსით შეამკო ნეტარი დედოფლის სხეული და განსაკუთრებულ პატივს მიაგებდა მას.

დღევანდელი მეტეხის ტაძარი აგებულია  მეფე დემეტრე თავდადებულის მიერ.

შუშანიკ დედოფლის საფლავი მეტეხის ტაძარში

შუშანიკ დედოფალი გარდაიცვალა 475 წლის 17(30) ოქტომბერს,წმ.კოზმანისა და დამიანეს ხსენების დღეს.

წმინდა კოზმან და დამიანე

 წმიდა მოწამენი, უვეცხლონი კოზმა და დამიანე არაბები იყვნენ. ისინი სახარებას ქადაგებდნენ და ქრისტეს ძალით სნეულებს კურნავდნენ. გაწეული სამსახურისთვის კი არანაირ საზღაურს არ თხოულობდნენ. კილიკიაში წარმართებმა მკურნალნი შეიპყრეს და მმართველ ლისიუსთან მიიყვანეს. უსჯულომ ქრისტიანული სარწმუნოების უარყოფა მოითხოვა მათგან, რაზეც მარტვილებმა მტკიცე უარი განაცხადეს. ამისთვის ლისიუსის ბრძანებით წმიდანები სასტიკად გვემეს და ზღვაში ჩაყარეს, მაგრამ ანგელოზმა ისინი მორევიდან ნაპირზე გამოიყვანა. მაშინ წარმართებმა უფლის რჩეულებს თავები მოჰკვეთეს. წმიდა მკურნალებთან ერთად ეწამნენ მათი ძმებიც: ლეონტი, ანთიმოზი და ევტროპი .

 ჩvenamde moaRwia `SuSanikis wamebis~ oTxma redaqciam, ესენია:

qarTuli vrceli _ somxuri vrceli _ somxuri mokle _ qarTuli mokle.

სasaxle _ eklesia _ sasaxle _ eklesia _ sasaxle _ cixe - ამ თანმიმდევრობით გადაადგილდებოდა შუშანიკ დედოფალი ტექსტის მიხედვით.

 მოჰყავთ შუშანიკი ტანჯული, გვემული…

ფოთოლნი ტირიან ოქროსფერისანი…

ნისლებს ეფარება ცაი დიდებული,

ქარმა შეარხია რტოი ძეწნისაი.

მთათა მოიხადეს გვირგვინნი მეფურნი,

თვალთა სხივი მოწყდა ელვარებისაი…

ტირიან, მოთქვამენ „დედანი ზეპურნი“,

ტირიან ყვავილნი ცხარედ ველისანი…

მარტვილს მოაცილებს ქარი მგლოვიარე,

კრძალვით კარს უღებენ ძალნი ზეცისანი…

როს, „ვითარცა ცოფი, ბდღუენდა პიტიახში“,

ქარმა გადახარა რტოი ძეწნისაი…

- ილოცვიდეთ ჩემთვის! -

უთხრა მტირალ ხალხსა…

ხენი თავებს ხრიან ძაძით შენამკობნი…

მოკვდა შუშანიკი თთუესა სთულისასა

და ცხოვრებას მისას წერდა იაკობი…                  ანა კალანდაძე

1945.

შეამოწმეთ თქვენი ცოდნა:

იაკობ ხუცესი-"შუშანიკის  წამება"

ცნობები ავტორის შესახებ

1.            1..romelia Cvenamde moRweuli uZvelesi qarTuli originaluri Txzuleba?

2.   vin aris Cvenamde moRweuli pirveli originaluri qarTuli Txzulebis avtori?

3.   romel saukuneSi daiwera “SuSanikis wameba”?

4.   romel wlebSi daiwera “SuSanikis wameba”?

5.   ris mixedviT vaTariRebT “SuSanikis wamebas”?

6.   mogvepoveba Tu ara iakob xucesis Sesaxeb biografiuli cnobebi?

7.   mwerlis vinaobis dasadgenad erTaderT wyaros ra warmoadgens?

8.   romel saukuneSi moRvaweobda iakob xucesi?

9.   vin iyo iakobi?

10. saidan aiRo iakob xucesma masala Tavisi Txzulebis Sesaqmnelad?

11.  ris safuZvelze vaskvniT, rom iakob xucesi V saukunis moRvawea?

12. iakob xucesi “SuSanikis wamebis” mxolod avtoria?

13. saidan viciT rom “SuSanikis wamebis” avtori sasuliero piria xucesia?

14. ras niSnavs xucesi?

15. saidan viciT, rom dedoflis xucess iakobi hqvia?

16. ra SegviZlia vTqvaT iakob xucesis ganaTlebis Sesaxeb? ra gvaZlevs safuZvels?

17. hqonia Tu ara iakob xucess sxva nawarmoebi? ra gvaZlevs amgvari daskvnis gamotanis safuZvels? daimowmeT teqsti.

18. ris safuZvelze uwodeben iakob xucess iakob curtavels?

19. saidan iyo iakobi?

20. sad mdebareobda daba curtavi?

21. sad mdebareobda qarTlis pitiaxSis rezidencia?

22. “SuSanikis wamebam” Cvenamde romeli saukunis xelnaweriT moaRwia?

23. V saukunis xelnaweriT rom moeRwia Cvenamde “SuSanikis wamebas” ra enobrivi TaviseburebiT iqneboda igi gamorCeuli?

24. romeli kuTxis dialeqti edo safuZvlad V saukunis qarTul saliteraturo enas?

25. ra TaviseburebebiT xasiaTdeba V saukuneSi hereTuli qarTuli?

26. SemogvrCa Tu ara Tanamedrove qarTul saliteraturo enaSi hereTuli kvali? romelia es sityvebi?

27. vis ekuTvnis aRmoCena imis Sesaxeb, rom V saukunis hereTul kilos axasiaTebda II subieqturi piris, III iribi obieqturi piris niSnad da zedsarTavi saxelis aRmatebiT xarisxSi x prefiqsi?

28. Cvenamde “SuSanikis wamebis” ramdenime redaqciam moaRwia da ra mimarTebaSia es redaqciebi erTmaneTTan?

29. warmoadgineT sqema, Tu ra TanmimdevrobiT gadaadgildeboda SuSaniki.

30. rogor gardaicvala versqen pitiaxSi?

31. ra aris naTqvami “SuSanikis wamebaSi” varsqen pitiaxSis aRsasrulis Sesaxeb?

32. saqarTvelos romel nawilSi mdebareobda hereTi, anu gugareTi, anu somxeTi?

                                           მასალა მოამზადა ა. სალაყაიამ

  

      

  

E